Gmach Poczty Głównej (przebudowa)










Fryderyk Tadanier
1931–1936
Dzielnica I – Stare Miasto
Urzędy
ul. Westerplatte 20 / ul. Wielopole 2
Informacje o obiekcie
Pierwotny dwupiętrowy budynek powstał w latach 1887–1889 według projektu wiedeńskiego architekta Friedricha Setza w stylu neorenesansu północnego. W latach 30. XX wieku historyzujący kostium elewacji zewnętrznych i wnętrz wydawał się już anachronizmem. Co więcej, kojarzył się z zaborcą i nie nadawał się do wyrażania potęgi odrodzonego państwa polskiego. W związku z tym zapadła decyzja o gruntownej przebudowie gmachu. W latach 1930–1931 podwyższono go o dwa piętra, likwidując jednocześnie narożną kopułę oraz cały historyzujący detal. Wprowadzono wówczas na elewacje nowy kryształkowy ornament. Jego forma wiązała się z modną w tym czasie stylistyką tzw. szkoły krakowskiej – polskiej odmiany art déco. Dekorację można jeszcze zobaczyć w nadprożach okien drugiego piętra oraz pod niektórymi gzymsami.
Najważniejszym akcentem plastycznym po przebudowie z lat 30. był kryształowy fryz flankujący zegar umieszczony w górnej partii wieży. Niestety, nie zachował się do naszych czasów. W latach 1934–1936 przekształcono wnętrza parteru i pierwszego piętra. Najprawdopodobniej ich projekty wykonał również Fryderyk Tadanier, natomiast nad układem funkcjonalnym czuwał pracownik poczty Tytus Jarzyna.
Podczas przebudowy położono nacisk na nowoczesność i funkcjonalizm. Zlikwidowano główny akcent parteru – reprezentacyjne schody. Usunięto również historyzujący detal zastępując go eleganckimi, modernistycznymi aranżacjami. Zaprojektowane w latach 30. wnętrza cechowała funkcjonalność oraz dbałość o spójność każdego elementu wyposażenia. Niestety, modernistyczne aranżacje zostały usunięte lub zniekształcone przez późniejsze przebudowy. Pozostał ogólny układ wnętrza sali operacyjnej na parterze. Jej przestrzeń podzielono filarami dźwigającymi szerokie belki stropowe, a sufit dekoruje kolisty świetlik. Pozostałe elementy wyposażenia to współczesna aranżacja. Oryginalną kamienną posadzkę można odnaleźć w niewielkiej sali w pobliżu bocznej klatki schodowej (wejście od ulicy Westerplatte). Na fali postmodernizmu w połowie lat 90. XX wieku nad narożnikiem gmachu przywrócono kopułę w formie zbliżonej do dziewiętnastowiecznej, co stanowi jawne pogwałcenie modernistycznej koncepcji Fryderyka Tadaniera.
Opracowanie:
Aneta Borowik
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Kamienica czynszowa Fabryki Ćmielów S.A.
Państwowy Bank Rolny
Dom Związku Artystów Plastyków
Wybrane trasy
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.