Państwowy Bank Rolny

Państwowy Bank Rolny istniał od 1919 roku. W okresie II Rzeczpospolitej był jedną z trzech najważniejszych instytucji kredytowych w Polsce, a do jego głównych zadań należało finansowanie parcelacji, osadnictwa, regulacji i melioracji wsi. Miał charakter państwowy i dysponował potężnym kapitałem zakładowym. Budynek krakowskiego oddziału wzniesiono na trapezoidalnej działce wyznaczonej ulicami Dunajewskiego i Garbarską. Monumentalna budowla powstała w miejscu wyburzonego neogotyckiego Hotelu Krakowskiego. Projekt gmachu wykonał w 1938 roku Wacław Krzyżanowski, jednak nie zdążono ukończyć budowy przed wojną. 9 października 1948 roku w budynku rozpoczął urzędowanie Bank Rolny, ale prace wykończeniowe trwały jeszcze do 1951 roku.

Gmach łączy w sobie funkcję mieszkalną i biurową, z wydzieloną częścią bankową. Wzniesiono go w konstrukcji mieszanej – w dolnych partiach od poziomu suteren do pierwszego piętra króluje żelbet, powyżej przeważa lekki, żelazny szkielet. Założenie podzielono na dwie części: przednią, dwukondygnacyjną z pomieszczeniami bankowi oraz tylną w formie wieżowca z biurami w parterze oraz mieszkaniami na wyższych piętrach. Ciekawie ukształtowano fasadę części mieszkalnej, która wygina się łukowo, a jej centralna partia posiada na całej wysokości prześwit podzielony monumentalnymi, smukłymi filarami. Ta partia gmachu mieściła mieszkania o zróżnicowanym standardzie – od kawalerskich po pięciopokojowe ze służbówkami. W części bankowej wyróżnikiem jest wstęgowy układ okien bocznych elewacji. W obu partiach są widoczne odniesienia do tradycji klasycznej: wejście do banku ujęto w portyk z wielkim porządkiem filarów dźwigających niepełne belkowanie z trójdzielnym architrawem. Wrażenie klasycyzowania wzmacnia rytm filarów w prześwicie oraz wydatne gzymsy koronujące wieżowiec. Starannie wykończono elewacje budynku, które pierwotnie posiadały kwadratowe i prostokątne podziały; niestety, obecnie zachowały się tylko w partii mieszkalnej.

Wnętrza banku posiadają bardzo reprezentacyjny charakter. Przez szerokie schody wchodzi się do foyer, a następnie do obszernej sali bankowej nakrytej żelbetowo-szklanym stropem z kasetonami. Wzdłuż ściany, naprzeciwko wejścia umieszczono kolumnadę stanowiącą tło dla stanowisk operacyjnych, natomiast z drugiej strony znajdują się półkoliste schody wiodące na wyższe piętro. Zwracają uwagę chromowane balustrady w konwencji art déco. Sala operacyjna zachwyca jakością wielobarwnych materiałów okładzinowych. Budynek posiada rozczłonkowaną i ekspresyjną sylwetę, przypominając monumentalny transatlantyk, który zacumował w samym centrum Krakowa. Po niedawno wykonanym remoncie część budynku otrzymała ahistoryczną kolorystykę; zlikwidowano również prostokątne panele rozbijające monotonne płaszczyzny ścian. Budynek stanowi bardzo ciekawy przykład modernizmu końca lat 30., gdzie funkcjonalizm połączono z luksusowymi materiałami wykończeniowymi oraz monumentalnym, nowym klasycyzmem