Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności

W pierwszych latach po zakończeniu I wojny światowej, w warunkach szybko rosnącej inflacji w Krakowie powstało kilka monumentalnych inwestycji publicznych wzniesionych dla instytucji finansowych. Największym tego typu obiektem była siedziba Pocztowej Kasy Oszczędności, którą postanowiono wznieść na trójkątnej działce pomiędzy Plantami Dietlowskimi a ulicą Wielopole. Budynek położony w trudnym architektonicznie i konstrukcyjnie miejscu miał powstać na podstawie projektu wyłonionego w rozpisanym w 1921 roku konkursie. Zwycięzcą został nestor krakowskiej architektury Jan Zawiejski, który przygotował swój projekt wspólnie z Romanem Stadnickim. Projekt nie przypadł do gustu inwestorowi, powierzył on przygotowanie ostatecznych planów popularnemu w tym czasie za sprawą renowacji Wawelu Adolfowi Szyszko-Bohuszowi, który do współpracy zaprosił Bogdana Tretera oraz Andrzeja Tichego.

Monumentalny, czteropiętrowy gmach miał łączyć funkcję bankowo-biurową oraz mieszkalną. Budowla o nowoczesnej w chwili powstania, żelbetowej konstrukcji wzniesionej przez firmę E. Uderski i Spółka stanęła w bezpośrednim sąsiedztwie starego koryta Wisły. Bliskość cieku wodnego wymusiła budowę podziemnych zbiorników retencyjnych oraz przepompowni, co w ówczesnym Krakowie stanowiło rozwiązanie nowoczesne. Gmach ma trzy skrzydła skomponowane wokół wewnętrznego dziedzińca. Ostry narożnik budynku od ulicy Wielopole, gdzie skupiono część biurową, został zaokrąglony. Tam usytuowano główne wejście w parterze, ponad którym znajdują się obszerne, wertykalne przeszklenia wzniesionej na rzucie koła sali operacyjnej. Narożniki od strony Plant Dietlowskich, gdzie znajdują się pomieszczenia mieszkalne, zaakcentowano płaskimi ryzalitami, co nadało budynkowi wyraz swoistej twierdzy.

Charakter elewacji budują monumentalne korynckie półkolumny, które obiegają cały budynek. Towarzyszą im profilowane gzymsy, płaska attyka oraz bogata dekoracja rzeźbiarska. W reprezentacyjnych wnętrzach zastosowano klasyczne formy oraz szlachetne materiały wykończeniowe. Do najciekawszych pomieszczeń należą: główna klatka schodowa, hole oraz sala operacyjna wzorowana na rzymskim Panteonie. Pomieszczenie, które otwiera się ku ulicy Wielopole obszernymi oknami, wieńczy kopuła z latarnią. Jego ściany wypełnia wyszukana dekoracja wykonana z kieleckich marmurów. Monumentalne, klasycyzujące formy gmachu wpisują się w nurt akademickiego klasycyzmu lat 20. i obok warszawskich realizacji Mariana Lalewicza uznawane
są za najważniejsze przykłady tego krótko funkcjonującego, ale niezwykle ważnego dla przestrzeni polskich miast zjawiska.