Instytut Architektury prezentuje projekt Krakowskie Szlaki Architektury: bazę wiedzy na temat architektury modernistycznej i postmodernistycznej Krakowa w formie interaktywnego portalu. Portal zawiera dane i dokumentację fotograficzną wybranych budynków z okresu międzywojennego modernizmu, socrealizmu, socmodernizmu i postmodernizmu. Prezentacje architektury są uzupełnione o ogólne informacje o architektach, kontekście społecznym i kulturowym oraz genezie powstawania budynków.
Strona zawiera interaktywną mapę, umożliwiającą korzystanie z zasobów wiedzy w terenie oraz wybrane trasy, ułożone topograficznie. Ważnym elementem strony są materiały multimedialne: wykłady, podcasty i filmy poświęcone krakowskiej architekturze XX wieku.
Zapraszamy do wspierania naszego projektu przez: patronite.pl/krakowskiszlakmodernizmu
Modernizm jako styl architektoniczny jest przejawem nowoczesności. Budynki modernistyczne cechuje uproszczona forma wynikająca z funkcji, ograniczona dekoracja, rytmy, duże przeszklenia, a także zastosowanie nowych technologii: konstrukcji opartych o żelbetowy szkielet oraz płaskich dachów. Cechy te są charakterystyczne dla globalnych trendów w architekturze, lecz modernizmów jest wiele, a ich wyraz zależy również od lokalnych tradycji.
Projekt Krakowskie Szlaki Architektury pokazuje kolejne etapy gwałtownej modernizacji i rozwoju przestrzennego miasta. Na początku XX wieku Kraków obejmował zaledwie 5,5 kilometrów kwadratowych, liczył około sto tysięcy mieszkańców i był najgęściej zaludnionym miastem Austro-Węgier. W ciągu zaledwie pół wieku jego powierzchnia wzrosła blisko ponad sześćdziesiąt razy, a populacja pod koniec lat 70. XX wieku przekroczyła siedemset tysięcy mieszkańców. Intensywny rozwój zapisał się w przestrzeni miasta wieloma wyjątkowymi kreacjami urbanistycznymi i projektami architektonicznymi, które współcześnie stanowią żywą galerię polskiej architektury nowoczesnej.
W okresie międzywojennym, niedługo po poszerzeniu granic miasta, Kraków należał do najszybciej rozwijających się miast II Rzeczpospolitej. W tym czasie miasto zaczęło przeistaczać się w regionalną metropolię, powstała kompozycja Alei Trzech Wieszczów, wzniesiono liczne monumentalne gmachy publiczne z siedzibą Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego na czele. Równocześnie nowe dzielnice zaczęły wypełniać kamienice i wille. Początkowo, w ich projektach nawiązywano do form tradycyjnych i historycznych, z czasem zaczął dominować modernizm, który uzupełniano bogatą i oryginalną dekoracją. Międzywojenny Kraków to także żywe środowisko architektoniczne i fenomen tzw. szkoły krakowskiej.
Po zakończeniu II wojny światowej Kraków stał się przestrzenią wielkiego eksperymentu społecznego i urbanistycznego. W 1949 roku zainicjowano budowę Nowej Huty, dzielnicy która na zawsze zmieniła kierunek rozwoju miasta i doprowadziła do szybkiego wzrostu liczby mieszkańców. Nowa Huta była jednym z najważniejszych w skali kraju projektów epoki socrealizmu, determinowanej politycznie historyzującej estetyki architektonicznej. Z budową Nowej Huty wiąże się rozwój kolejnej generacji architektów, która w kolejnych dekadach projektowało wielkie założenia urbanistyczne i architektoniczne poza Polską, gównie w Iraku i Syrii.
W okresie gomułkowskiej odwilży krakowska architektura zerwała z socrealizmem. Nadszedł czas socmodernizmu, nawiązywania do architektury zachodniej i powrotu do form nowoczesnych. W latach 60. i 70. w Krakowie na wielką skalę budowano potężne zespoły mieszkaniowe, kampusy uniwersyteckie i budynki kultury. Jednym z symboli tego okresu jest ambitna kompozycja hotelu Cracovia i kina Kijów.
W latach 80. i warunkach trwającego w Polsce głębokiego kryzysu Kraków ponownie stał się miejscem architektonicznego fermentu. W duchu postmodernizmu podjęto dyskusję o rewitalizacji dzielnic historycznych, wznoszono oryginalne projekty plomb. Fenomenem epoki były także oryginalne bryły licznych nowych kościołów wraz z najbardziej dojrzałym przykładem tego stylu: seminarium Zmartwychwstańców.
Kolejne opisane warstwy rozwoju miasta stanowią współcześnie bogaty zasób dziedzictwa kulturowego. Poprzez architekturę analizować można procesy zachodzące w polskich miastach w XX wieku, przypominać postaci wybitnych projektantów i projektantek, odkrywać losy społeczności, które kiedyś mieszkały w Krakowie. Projekt Krakowskie Szlaki Architektury zaprasza do poznawania nowoczesnych dziejów miasta i zwiedzanie Krakowa poza głównymi szlakami turystycznymi.
