Dom Pracowników PKO










Adolf Szyszko-Bohusz
1925–1927
Dzielnica I – Stare Miasto
Mieszkalne wielorodzinne
ul. Zyblikiewicza 5 / ul. Librowszczyzna 10
Informacje o obiekcie
Po ukończeniu budowy PKO przy ulicy Wielopole, Szyszko-Bohusz zaprojektował dom dla pracowników tej instytucji. Jest to swoiste „miasteczko domów czynszowych” usytuowane na działce wyznaczonej ulicami Zyblikiewicza i Librowszczyzna. Powstało w latach 1925–1927 na nieregularnej, pięciobocznej parceli o powierzchni 4000 m2. Założenie składało się z różnej wielkości mieszkań, od jednopokojowych kawalerskich po luksusowe sześciopokojowe lokale ze służbówkami. Było jedynym z największych zespołów mieszkaniowych międzywojennego Krakowa. Czteropiętrowe budynki wzniesiono w nowoczesnej żelbetowej konstrukcji. Tworzą ciągi bloków – dwa w zabudowie obrzeżnej ulic Zyblikiewicza i Librowszczyzna oraz kolejny wewnątrz działki. W związku z intensywnym wykorzystaniem działki w zespole zabrakło miejsca na zieleń, a podwórza posiadają charakter mało doświetlonych uliczek.
Na wewnętrzny dziedziniec prowadzi jedno wejście przez pasaż-bramę z szeregami potężnych kolumn oraz sufitem udekorowanym rozetami. Po lewej stronie znajduje się oryginalna stróżówka. W elewacjach zewnętrznych zastosowano zredukowane formy znane z pobliskiego gmachu PKO. Skrajne osie zaakcentowano ryzalitami, ponad którymi ustawiono niezachowane dekoracyjne wazony. W budynku przeważają prostokątne okna, ale ponad gzymsem przebito półkoliste otwory. Nad drugim piętrem umieszczono belkowanie z dekoracyjnym fryzem i profilowanym gzymsem. We fryzie znajdują się tarcze z rogami obfitości, mającymi zapewnić pomyślność mieszkańcom zespołu. Od strony dziedzińca również nie brakuje interesujących elementów dekoracyjnych. Wejścia do bloków otrzymały dekoracyjne portale z licznymi ornamentami (wole oczy, wstęgi i akant). Nad każdym z nich widnieje tarcza z numerem klatki. Do niektórych lokali na parterze, prawdopodobnie dawnych sklepów lub warsztatów, prowadzą zewnętrzne schody o dekoracyjnych metalowych balustradach. Na balkonach mieszkań znajdują się niespotykane w żadnym innym krakowskim zespole elementy. Są to drzwiczki – większe najprawdopodobniej prowadziły do służbówek, mniejsze – do wind towarowych. Wspomniane założenie przy pewnych wadach, między innymi złym doświetleniu niektórych lokali, otrzymało charakter zacisznego placu odsuniętego od zgiełku ulicy, ale jednocześnie pozostającego w bliskości miasta.
Opracowanie:
Aneta Borowik
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Dom Związku Artystów Plastyków
Państwowy Bank Rolny
Budynek biurowy W.Z.G.S. „Samopomoc Chłopska”
Wybrane trasy
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.
Półwsie Zwierzynieckie
Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.