Dom czynszowy ZUPU we Lwowie
Wacław Nowakowski
1927–1929
Dzielnica V – Krowodrza
Mieszkalne wielorodzinne
pl. Inwalidów 6 / ul. Sienkiewicza 2-2a / ul. Pomorska 1
Informacje o obiekcie
Dom ze względu na bardzo oryginalną formę współcześnie bywa nazywany „kryształowym domem”. Po budynku przy al. Słowackiego 30–36 była to druga inwestycja lwowskiego Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych . Domy ZUPU powstawały, aby zaspokoić potrzeby mieszkaniowe swoich członków oraz jako lokata kapitału. Budynek wzniesiono w latach 1927–1929 według koncepcji Wacława Nowakowskiego. Zajmuje on działkę u zbiegu obecnego pl. Inwalidów, ul. Sienkiewicza i Pomorskiej, w związku z tym posiada trzy elewacje. Zaopatrzono go w analogiczne udogodnienia co pierwszą inwestycję, między innymi w windy oraz centralne ogrzewanie. Budynek założono na rzucie nieregularnej podkowy. Wewnątrz znajdują się cztery klatki schodowe, w tym dwie narożne z górnym oświetleniem. Parter ma charakter handlowy, natomiast wyższe kondygnacje zajmują mieszkania.
W budynku pierwotnie znajdowało się pięćdziesiąt mieszkań dwu- oraz trzypokojowych. Nieregularny kształt działki spowodował ciekawą formę niektórych pomieszczeń; wśród nich można wymienić trójkątne balkony i loggie, pięcioboczne kuchnie oraz romboidalne… ubikacje. Ogólna dyspozycja elewacji jest właściwie tradycyjna. Partię cokołową tworzy parter oblicowany cegłą klinkierową, w którym znajdują się wejścia do klatek schodowych oraz witryny sklepowe. Te ostatnie posiadają ciekawy wykrój w formie prostokątów o trójkątnych zamknięciach, a ich miedziane szprosy układają się w romby i trójkąty. Powyżej cokołu wznosi się zasadnicza partia elewacji podzielona horyzontalnymi pasami. Jej zwieńczenie to wysoka attyka, w której umieszczono piąte piętro z mocno wysuniętym gzymsem koronującym. Attykę dekoruje romboidalny fryz wykonany w klinkierze. Na każdej z trzech elewacji znajduje się trójkątny wykusz. Bardzo ciekawie ukształtowano narożniki budynku, które są uskokowe i zaakcentowane trójkątnymi balkonami. Projekty wszystkich detali budynku wykonał Wacław Nowakowski. Do wykończenia elewacji zastosowano wysokojakościowy klinkier „katowicki”. Podczas ostatniego remontu przywrócono oryginalną kolorystykę elewacji w tonacji różu indyjskiego. Skontrastowano go z ciemnym odcieniem klinkieru oraz z bielą gzymsów. Monumentalny gmach ZUPU wpisuje się w dekoracyjny nurt polskiej odmiany art déco, jednocześnie wykazuje związki z architekturą europejskiego ekspresjonizmu.
Opracowanie:
Aneta Borowik
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Dom Dziecka
Biurowiec Biprostal
Osiedle niemieckie przy ul. Królewskiej
Wybrane trasy
Poza głównymi trasami
W XX wieku miał miejsce dynamiczny rozwój Krakowa, którego ślady pod postacią wyjątkowych dzieł architektury odnajdziemy na ternie całego miasta. Spacerując po często odległych dzielnicach możemy dotrzeć do wielu wybitnych budowli z okresu międzywojennego oraz z czasów przyspieszonej ekspansji miasta po 1945 roku.
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.