Bazar Polski

Budynek powstał w latach 1920–1922, jako pierwszy wielkomiejski dom handlowy w Krakowie, na wzór słynnych zagranicznych budowli tego typu. W krótkim opisie dziennikarz krakowskiego „Architekta” porównywał budynek Bazaru do m.in paryskiego „Bon Marché”. Zaprojektowali go Franciszek Mączyński i Tadeusz Stryjeński, właściciele założonego w 1919 roku przedsiębiorstwa „Spójnia Budowlana Stryjeński, Mączyński, Korn”. Krakowski dom handlowy był pierwszą realizacją Spójni, a sami architekci należeli do grona akcjonariuszy „Bazaru Polskiego”.

Budynek posiada nowoczesną żelbetową konstrukcję, którą wypełniono cegłą. Jego plan ze względu na narożnikowe usytuowanie ma plan trapezu. Do środka prowadzą trzy szerokie wejścia. Dwa z nich umieszczono w bocznych elewacjach, od strony ul. Starowiślnej i Wielopole, trzecie, główne znajduje się w elewacji frontowej. Fasadę poprzedzono niewielkim placem, który uwypukla monumentalny charakter budynku. Jego pierwotna funkcja w znaczący sposób odbiła się na dyspozycji wnętrza. Zastosowano w niej nieco już przestarzały w latach 20. układ galeriowy. I, II i III piętro przeznaczono na cele handlowe, na IV piętrze urządzono biuro, a na V taras kawiarni, z której, jak pisano, rozpościerał się: „pyszny widok na miasto”.

Sercem budynku jest kilkukondygnacyjny dziedziniec nakryty świetlikiem. Jego głównym akcentem są reprezentacyjne, rozdzielone schody o konstrukcji żelbetowej, umieszczone naprzeciwko głównego wejścia. Po ich obu stronach znajdują się niezabudowane ciągi wind osobowych. Przestronny hol otaczają cztery kondygnacje pierwotnie otwartych galerii, gdzie umieszczono sklepy. Transparentność oraz funkcjonalizm – to cechy szczęśliwie zachowanego układu przestrzennego gmachu. Do dzisiaj jest to jedno z najbardziej efektownych i eleganckich wnętrz Krakowa z lastrykowymi posadzkami, drewnianą boazerię, stanowiskami kas, kryształowymi lustrami oraz mosiężnymi lampami. Forma gmachu miała budzić zaufanie i zachwyt klientów, w związku z czym położono nacisk na bogactwo materiałów wykończeniowych we wnętrzu oraz reprezentacyjny wyraz architektury zewnętrznej. Wypełnione obszernymi, trójpodziałowymi oknami elewacje budzą skojarzenia z modernizmem, ale ich monumentalna dyspozycja nadaje całości klasycyzujący charakter. Ich najważniejszym akcentem są toskańskie półkolumny przebiegające od parteru aż do III piętra. Ich przerysowany, beczkowaty obrys może budzić skojarzenia popularnym w tym czasie stylem dworkowym przełożonym do monumentalnej skali. Elewacje na wysokości II i III piętrze zaakcentowano wykuszami. Półkolumny i pilastry dźwigają belkowanie i attykę z ażurową balustrada z motywem zgeometryzowanych rozet. Od strony placu zaakcentowano ją po bokach masztami flagowymi. W fasadzie pojawiły się dwa frontony: trójkątny oraz najwyższy, o uskokowym wykroju oraz dekoracji w postaci inskrypcji A.D. MCMXXI.

Forma budynku kojarzyła się z okrętem, współcześni nazywali go nawet „Krążownikiem Wielopole”. W połowie lat 20. gmach odkupiła spółka wydawnicza i wtedy zaadaptowano go na nowe cele wedle projektu Jerzego Struszkiewicza. Do 1939 roku służył jako siedziba redakcji wielu popularnych tytułów np. „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. Właśnie w tym czasie taras budynku stał się obowiązkowym punktem oficjalnych wizyt, m.in. polityków i ludzi kultury. Budowla była również jednym z pierwszych przykładów wykorzystania architektury jako nośnika wielkogabarytowej reklamy. Umieszczono na nim olbrzymi anons świetlny, a ówczesna prasa głosiła: „Cały Kraków czyta reklamę świetlną na frontonie Pałacu Prasy”.