Korzystając z tej witryny, zgadzasz się na korzystanie z plików cookie. Możesz zmienić ustawienia dotyczące plików cookie w dowolnym momencie, a także dowiedzieć się więcej na ich temat
Akceptuj Czytaj więcej

TVP Kraków

Telewizja Polska S.A.

Legenda
Poza głównymi trasami
Lata budowy:

1961–1968

Funkcja:

Pozostałe

Adres:

ul. Krzemionki 30

Informacje o obiekcie

W 1952 roku miała miejsce pierwsza emisja programu telewizyjnego w Polsce. W kolejnych latach projekt organizacji systemu przekazu sygnału telewizyjnego był intensywnie rozwijany. W 1958 roku utworzono Zespół Programu Telewizyjnego przy Polskim Radiu, a dwa lata później powołano do życia Komitet ds. Radia i Telewizji na czele którego stanął Włodzimierz Sokorski, ważna postać życia politycznego komunistycznej Polski, współorganizator Związku Patriotów Polskich w ZSRR, żołnierz 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusz Kościuszki oraz uczestnik bitwy Pod Lenino, wieloletni poseł na Sejm. W latach 1952-1956 Sokorski pełnił funkcję ministra kultury i dał się poznać jako promotor realizmu socjalistycznego w sztuce polskiej. Po odwilży nie został odsunięty od życia politycznego, ale powierzono mu równie prestiżową funkcję przewodniczącego Komitetu ds. Radia. Od 1960 do 1972 roku stał na czele Komitetu ds. Radia i Telewizji, instytucji publicznej, która podlegała bezpośrednio premierowi.

Utworzenie tzw. Radiokomitetu i kierowanie tą instytucją przez silną postać życia politycznego kraju umożliwiło szybki rozwój instytucji, która już w 1961 roku doczekała się powołania szeregu oddziałów terenowych. Jednym z nich był ośrodek w Krakowie, dla którego potrzeb od samego początku przewidziano obszerny budynek służący do produkcji programów oraz do emisji sygnału. Siedziba nowej instytucji została zrealizowana według projektu Stanisława Bieńkuńskiego w latach 1963-1968. Była to jedna z pierwszych dużych inwestycji publicznych, jaką postanowiono zrealizować po wojnie na terenie Podgórza. Warto zaznaczyć, że Podgórze, gdzie w latach 1941-1943 funkcjonowało getto żydowskie po wojnie było zamieszkiwane przez najuboższą i najbardziej problematyczną część mieszkańców Krakowa. Dzielnica miała złą reputację i kojarzona była z przestępczością, a decyzja o lokalizacji prestiżowej instytucji na jej terenie miała służyć zmianie tego wizerunku.

Budynki dla telewizji powstały po zachodniej stronie dzielnicy przy ścianie skalnej dawnego kamieniołomu na Krzemionkach oraz na miejscu zburzonego w 1956 roku austriackiego Fortu nr 32. Po drugiej wojnie światowej forty dawnej Twierdzy Kraków były często niszczone i traktowane jako magazyn cegły oraz materiałów budowlanych. Ten los spotkał m.in. fort na Krzemionkach, który powstał w połowie XIX w. jako wieża artyleryjska. Zachowany po wschodniej stronie dzielnicy Fort nr 31 Benedykt to bliźniacza wobec fortu na Krzemionkach, tzw. wieża maksymiliańska.

Kilka lat po wyburzeniu Fortu na jego miejscu powstał nowy zespół budynków w skład którego wchodził obszerny gmach obejmujący studia telewizyjne i pomieszczenia biurowe orz połączona z nim przewiązką wysoka bryła wieży telewizyjnej połączona z budynkiem usługowym wykorzystywanym na potrzeby gastronomii. Budynek główny Telewizji Kraków to obszerna żelbetowa bryła wzniesiona rzucie kwadratu o boku ok. 50 m. Budynek ma cztery kondygnacje i mieści ok. 14 tys. m2. Wzniesiony w konstrukcji żelbetowej charakteryzuje się zastosowaniem wąskich powtarzalnych okien, które tworzą wyraźne pasy na zachodniej i północnej elewacji. Ponad oknami trzech wyższych kondygnacji elewacji zachodniej umieszczono łamacze świata w postaci ażurowych, żelbetowych prefabrykatów. Nadają one tej części gmachu dynamicznego charakteru. Od południa znajdują się studia telewizyjne. Nad tą częścią budynku umieszczono rząd szedowych świetlików. W północnej części elewacji zachodniej, na wysokości pierwszego piętra umiejscowiono przeszklony łącznik prowadzący do obejmującej dwie kondygnacje podstawy wieży telewizyjne. Wysoka na 65 metrów wieża jest jedną z najważniejszych dominat w panoramie Podgórza i Krakowa. Jej konstrukcja składa się z dwóch żelbetowych ścian pomiędzy którymi umieszczono przeszkloną klatkę schodową. Zwieńczenie wieży stanowią trzy obszerne tarasy podpierające dyski anten telewizyjnych. Obok wieży znajduje się obszerny, wysoki pawilon o pochylonym i wygiętym w górnych narożnikach dachu. Przylega do niego taras, który płynnie łączy się z zielenią zorganizowaną na okrągłej, wydzielonej podstawie, w miejscu dawnych fortyfikacji. Widoczne tam są elementy fundamentów Fortu nr 31, które służą jako konstrukcja podpierająca kolejne dyski anten telewizyjnych.
Kluczowy element projektu w postaci wieży telewizyjnej to częsty motyw panoram miast okresu powojennego. Możemy się z nim spotkać zarówno po zachodniej, jak i po wschodniej stronie Żelaznej Kurtyny. Wznosząca się na wysokość 540 metrów moskiewska wieża Ostankino z 1967 roku lub oddana do użytku dwa lata późnej wieża w Berlinie Wschodnim stanowiły nowy kanon tego typu rozwiązań w krajach Bloku Wschodniego w chwili przygotowywania krakowskiego zespołu. Wieża na Krzemionkach może być uznana za lokalną, krakowską wersję wymienionych przykładów.

Autorem projektu budynków telewizji był Stanisław Bieńkuński, pochodzący z Wilna i związany ze stolicą autor wielu warszawskich budynków użyteczności publicznej. Po drugiej wojnie światowej pracował przy odbudowie Warszawy. Wspólnie ze Stanisławem Rychłowskim był autorem, m.in. gmachu Ministerstwa Gospodarki przy placu Trzech Krzyży (1947-1949) oraz Ministerstwa Finansów przy ulicy Świętokrzyskiej (1953-1956). W 1957 roku zrealizował budynek głównej siedziby Polskiego Radia przy ulicy Malczewskiego w Warszawie, monumentalny, historyzujący gmach z basztami w narożnikach. Wszystkie wymienione obiekty utrzymane były w estetyce socrealizmu. To co jest ich zauważalną cechą to próba odwoływania się do najbardziej znanych wzorów z historii architektury przy jednoczesnym sięganiu po nowoczesne motywy. Budynek Ministerstwa Finansów w Warszawie nawiązuje kształtem do barokowych pałaców w typie miedzy dziedzińcem a ogrodem i równocześnie posiada duże, powtarzalne w swojej formie przeszklenia. Budynek Polskiego Radia budzi skojarzenia z zamkami alkierzowymi budowanymi na początku XVII wieku i równocześnie posiada jedną z największych i najlepszych sal koncertowych ówczesnej Polski. Zamówiona przez Komitet ds. Radia siedziba przy ulicy Malczewskiego znalazła swoją kontynuację w postaci kolejnego budynku zrealizowanego przez Stanisława Bieńkuńskiego już dla radiokomitetu, którym był gmach Telewizji Kraków. Budynek ten powstawał już w innych warunkach politycznych. Po odwilży nastąpił zwrot estetyczny w pracy architekta przez co krakowską realizację można uznać za jedną z najciekawszych przykładów sięgania po wzory modernistyczne, jaką można odnaleźć w jego twórczości.

Opracowanie:

Michał Wiśniewski

Szlak modernizmu

Zobacz inne obiekty na trasie

Wybrane trasy

Trasa

Wesoła i Grzegórzki

Informacje:
Czytaj

Spacer prowadzi przez dawne przemysłowe obszary miasta, które w okresie międzywojennym zaczęto przekształcać w największą dzielnicę willową Krakowa, a po II wojnie światowej w nowe centrum administracyjne i biurowe. Znajdziemy tam budynki emblematyczna niemal dla wszystkich etapów dwudziestowiecznego rozwoju Krakowa.

Trasa

Poza głównymi trasami

Informacje:
Czytaj

W XX wieku miał miejsce dynamiczny rozwój Krakowa, którego ślady pod postacią wyjątkowych dzieł architektury odnajdziemy na ternie całego miasta. Spacerując po często odległych dzielnicach możemy dotrzeć do wielu wybitnych budowli z okresu międzywojennego oraz z czasów przyspieszonej ekspansji miasta po 1945 roku.

Trasa

Aleje Trzech Wieszczów

Informacje:
Czytaj

Aleje Trzech Wieszczów to najważniejsza kreacja urbanistyczna i architektoniczna międzywojennego Krakowa. Trasa spaceru prowadzi wzdłuż Alei Adama Mickiewicza, najbardziej reprezentacyjnej części założenia, gdzie powstały monumentalne gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego.

Organizator
Inicjatorzy
Wsparcie
Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa
Partnerzy