Szpital Ubezpieczalni Społecznej
im. Gabriela Narutowicza







Wacław Krzyżanowski
1927–1934
Dzielnica IV – Prądnik Biały
Opieka zdrowotna
ul. Prądnicka 35-37
Informacje o obiekcie
Szpital Ubezpieczalni Społecznej im. Gabriela Narutowicza to ostatni z elementów rozbudowanego kompleksu szpitalnego powstałego na północnych obrzeżach miasta. Rozciągał się on od ul. Wrocławskiej, gdzie tuż przed wybuchem I wojny światowej wybudowano szpital wojskowy, przez ul. Prądnicką, gdzie kilka lat później powstał szpital epidemiczny, aż po Witkowice, w których w latach 1927-28 wybudowano szpital do leczenia zapomnianej już dziś choroby wzroku – jaglicy.
Szpital im. Narutowicza był największą i najnowocześniejszą placówką służby zdrowia w Krakowie. Jego historia sięga 1927 roku, kiedy to władze krakowskiej Kasy Chorych (przemianowanej później na Ubezpieczalnię Społeczną) zdecydowały o potrzebie budowy szpitala dla osób ubezpieczonych, których liczba po wprowadzeniu w 1920 roku obowiązku opłacania składki zdrowotnej sięgała 70 tysięcy. Początkowo szpital miał powstać przy ul. Grzegórzeckiej, ale po kilku miesiącach magistrat przekazał Kasie Chorych dużą parcelę przy ul. Prądnickiej. Budowa trwała siedem lat, z kilkumiesięczną przerwą spowodowaną Wielkim Kryzysem. Uroczyste poświęcenie placówki miało miejsce 10 listopada 1934 roku. W szpitalu na pięciu oddziałach znalazło się 420 łóżek oraz pięć nowoczesnych sal operacyjnych. Chlubą placówki była wyposażona w szklane boksy sala dla noworodków oraz najnowocześniejszy z dostępnych wówczas aparat rentgenowski. Pierwszym dyrektorem został Jan Szancenbach, ojciec znakomitego malarza, również Jana.
Projekt budynku powierzono jednemu z najwybitniejszych i najpłodniejszych krakowskich architektów – Wacławowi Krzyżanowskiemu, mającemu wówczas duże doświadczenie w zakresie projektowania okazałych gmachów publicznych. Architekt zaproponował monumentalny budynek o horyzontalnej bryle i prostych elewacjach, rozplanowany na rzucie zbliżonym do litery H, przekryty płaskim dachem, swoją formą architektoniczną nawiązujący do kilku projektów słynnego wiedeńczyka Otto Wagnera (np. szpitala Lupusheilstätte w Wiedniu z lat 1910-1913).
Nowoczesny i dobrze wyposażony szpital szybko zainteresował okupanta. Już w październiku 1939 roku stał się ośrodkiem leczenia pracowników Gestapo, ich rodzin oraz urzędników Generalnej Guberni. Co ciekawe, „szarą eminencją” placówki w pierwszych latach wojny była jedna z pielęgniarek, krewna najważniejszego architekta oraz Ministra Uzbrojenia i Amunicji III Rzeszy – Alberta Speera. Wskutek niedoinwestowania oraz zaniedbań okupacyjnej administracji szpital popadał w ruinę, przypieczętowaną przez grabież wyposażenia popełnioną przez wycofujących się Niemców oraz zburzenie dwóch skrzydeł radzieckimi pociskami artyleryjskimi.
W okresie późniejszym szpital był wielokrotnie modernizowany. W latach pięćdziesiątych przyłączono do placówki powstałą w 1930 roku Bursę ks. Siemaszki oraz dobudowano hol przed dawnym wejściem głównym, co trwale zmieniło wygląd fasady. W 2007 roku przeprowadzono termomodernizację, która niemal zupełnie zatarła pierwotny charakter gmachu.
Opracowanie:
Kamila Twardowska
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Wydział Mechaniczny Politechniki Krakowskiej
Willa Spissów w Przegorzałach
Osiedle Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Praca”
Wybrane trasy
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.
Poza głównymi trasami
W XX wieku miał miejsce dynamiczny rozwój Krakowa, którego ślady pod postacią wyjątkowych dzieł architektury odnajdziemy na ternie całego miasta. Spacerując po często odległych dzielnicach możemy dotrzeć do wielu wybitnych budowli z okresu międzywojennego oraz z czasów przyspieszonej ekspansji miasta po 1945 roku.
Półwsie Zwierzynieckie
Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.