Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie

Od chwili rozpoczęcia budowy Nowej Huty jednym z głównych problemów urbanistycznych Krakowa pozostaje właściwe zespolenie historycznego układu śródmieścia miasta z jego młodszą dzielnicą. Bipolarny układ urbanistyczny wymusił liczne inwestycje położone po drodze pomiędzy Rondem Mogilskim a Placem Centralnym. Jedne z najważniejszych postanowiono zrealizować w połowie tej drogi, w bezpośrednim sąsiedztwie wyłączonego z ruchu lotniczego dawnego lotniska cywilnego i wojskowego w Czyżynach. W latach 60. postanowiono o przeznaczeniu rozległych terenów po południowej stronie lotniska na dwa duże kampusy uniwersyteckie, jeden dla Politechniki Krakowskiej, drugi dla Akademii Wychowania Fizycznego.

W 1970 roku rozstrzygnięto konkurs na projekt kampusu Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie. Pierwszą nagrodę otrzymał związany z krakowskim Miastoprojektem zespół pod kierownictwem Leszka Filara, z który współpracowali m.in. Wojciech Grotowski, Jerzy Urbanik, Tadeusz Myszkowski i Kazimierz Węglarski. Leszek Filar należał do przedstawicieli pierwszych roczników studentów, którzy niedługo po wojnie rozpoczęli studia na architektoniczne na Akademii Górniczej. Po odwilży politycznej 1956 roku dał się poznać jako autor lub współautor kilku modernistycznych budynków, które charakteryzowała duża ekspresja sposobu kształtowania brył. W latach 1957-1959 wspólnie z Jerzym Pilatowskim, Zuzanną Perchał i Przemysławem Gaworem zaprojektował zaskakujący swoją rzeźbiarską, modernistyczną bryłą dom kultury w Chrzanowie. W ramach tego samego zespołu, w latach 1962-1966 uczestniczył w przygotowaniu projekt hotelu „Harnaś” w Bukowinie Tatrzańskiej – zawieszonej w górach, pochyłej żelbetowej belki. Należał również do zespołu, który w ramach Miastoprojektu przygotowywał plan ogólny dla Bagdadu w Iraku. Równocześnie był wykładowcą akademickim, najpierw na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, późnej na Wydziale Architektury Wnętrz krakowskiej ASP, gdzie pełnił funkcję dziekana.

Wyłoniony w konkursie projekt kampusu AWF zaczęto realizować w 1972 roku i wznoszono przez następnych pięć lat. Kompozycja kampusu składała się z trzech pasów zabudowy okalających zespół stadionu lekkoatletycznego i boisk treningowych. Jako dominantę całości przewidziano położone po północnej stronie kampusu i najbliżej drogi, trzy dwunastopiętrowe wieżowce domów studenckich. Dzięki wypełnieniu ich elewacji loggiami oraz częściowemu zwieńczeniu lekkimi, ażurowymi konstrukcjami budynki te posiadają oryginalny, ekspresyjny charakter. Uzupełnienie funkcjonalne i kompozycyjne tej części kampusu stanowi podłużny zespół pawilonu socjalnego ze stołówką. Po jej południowej stronie znajduje się stadion lekkoatletyczny oraz zespół boisk treningowych.

Po zachodniej stronie stadionu znajduje się drugi pas kompozycji urbanistycznej kampusu, w skład którego wchodzi podłużny kompleks budynków dydaktycznych. Spina go długa na blisko 150 m. przewiązka. Po jej zachodniej stronie, od południa przylegają do niej cztery pawilony dydaktyczne, każdy o wysokości trzech kondygnacji. Od północy dla przeciwwagi umiejscowiono dwie ekspresyjne bryły sal wykładowych. Po wschodniej stronie przewiązki znajduje się główny gmach biurowo-dydaktyczny uczelni. Jest to wysoka na cztery kondygnacje prostopadłościenna bryła, którą z dwóch stron zamykała ściana kurtynowa o gęstych podziałach i zielonym kolorze elementów wypełniających. Najciekawszym elementem tej skomplikowanej kompozycji jest umiejscowiona w pobliżu wejścia, po północnej stronie budynku rozległa sala audytoryjna. Stanowi ją żelbetowa struktura o kwadratowej podstawie, którą obrócono o 45 stopni wobec innych budynków i nakryto dwuspadowym dachem. Dynamizm elewacji bryły tworzy żelbetowa konstrukcja ścian o harmonijkowym układzie.

Na południe od głównego budynku dydaktycznego przewidziano trzeci pas zabudowy, który obejmować miał zespół sal sportowych. Z pierwotnego projektu zrealizowano tylko jeden budynek, ale za to obszerny: kompleks hali zespołowych gier sportowych. Jest to prosta bryła wzniesiona na rzucie kwadratu i przykryta lekko pochylonym dachem. W pierwotnym konkursowym projekcie planowano połączenie jej od zachodu z drugą dużo większą bryłą kolejnej hali sportowej. Ta koncepcja nie została jednak zrealizowana. Podobnie jak nigdy nie powstał oryginalnie zaplanowany ciąg kolejnych sal sportowych ciągnących się po południowej stronie hali zespołowych gier sportowych.

Pomimo, iż nie udało się zrealizować pełnej koncepcji, którą wyłoniono w konkursie to należy zauważyć, że zespół AWF należy obok miasteczka studenckiego AGH do największych i najbardziej jednorodnych kompleksów budynków akademickich, które powstały w okresie PRL-u w Krakowie. Po latach załamania gospodarczego uczelnia wróciła do realizowania ambitnego planu inwestycji sportowych. Pierwszym zrealizowanym spośród nowych obiektów była hala gimnastyki sportowej, której stosunkowo udaną bryłę uformowano w odniesieniu do estetyki postmodernistycznej. W ostatnich latach uczelnia stała się ważnym beneficjentem środków z funduszy europejskich, dzięki czemu mogła wznieść następne obiekty, m.in. krytą trybunę stadionu lekkoatletycznego, zespół kortów tenisowych oraz oddaną do użytku w 2012 roku krytą pływalnię. Niestety architektura nowych obiektów nie dorównuje jakością pierwszemu kampusowi.

Dalsze niekorzystne zmiany na terenie zespołu AWF nastąpiły w związku z rozpoczętą w 2014 roku modernizacją głównego budynku dydaktycznego. Ściany kurtynowe gmachu zostały zastąpione nowymi, w których nie odtworzono pierwotnych podziałów. Elewacje budynku straciły swój charakter, a ostateczny efekt trudno uznać za pozytywny. Najlepiej spośród niedawnych inwestycji uczelni można ocenić modernizację domów studenckich, w ramach której, udało się utrzymać pierwotny charakter ekspresyjnych brył.