Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Fryderyk Tadanier
1947–1948
Dzielnica I – Stare Miasto
Urzędy
ul. Pędzichów 27
Informacje o obiekcie
Krakowska siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy ul. Pędzichów 27 to ostatnie ważne dzieło Fryderyka Tadaniera, pełniącego w pierwszych latach po wojnie urząd kierownika biura budowlanego ZUS-u. Gmach został dobudowany do powstałego w 1925 roku budynku narożnego (ul. Pędzichów 25), będącego własnością tej samej instytucji, którego projekt wyszedł z jednego z największych biur architektonicznych ówczesnego Krakowa – Spójni Budowlanej Mączyński Stryjeński Korn.
Tadanier, mając za zadanie zespolić budynek nowoprojektowany z istniejącym, zdecydował się powtórzyć motyw cokołu z wydatnym diamentowym boniowaniem. Kwestię artykulacji ścian rozwiązał natomiast w typowy dla siebie sposób – przy pomocy szerokich zdwojonych lizen, dodających budynkowi monumentalnego charakteru właściwego reprezentacyjnej architekturze państwowej. Ponad starannie zaprojektowanymi drzwiami wejściowymi miało się znaleźć nigdy niezrealizowane rzeźbiarskie godło, a centralną część fasady wieńczyć miał maszt flagowy. W środku budynku znalazł się efektowny hol o ścianach wyłożonych czerwonym kamieniem (dziś zachowanym zaledwie szczątkowo).
Gmach ZUS-u, ukończony w przededniu proklamowania socrealizmu, jest jednym z ostatnich budynków użyteczności publicznej powstałych w Krakowie, kontynuujących tradycję międzywojenną, co w jasny sposób pokazuje, że częste stawianie cezury w historii architektury polskiej w roku 1939, zamiast w roku 1949 jest dyskusyjne.
Opracowanie:
Kamila Twardowska
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Państwowy Bank Rolny
Giełda Pieniężna „Gródek”
Dom Turysty PTTK
Wybrane trasy
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.