Giełda Pieniężna „Gródek”

Na początku lat 20. W Krakowie powstało kilka monumentalnych gmachów wzniesionych dla instytucji finansowych. Jednym z najważniejszych i jedynym w obrębie Plant była siedziba Banku Przemysłowego i Giełdy Pieniężnej „Gródek” autorstwa Ludwika Wojtyczki i Rajmunda Meusa.
W 1921 roku nowy inwestor nabył działkę od Stowarzyszenia Sług Katolickich im. Św. Zyty w celu wzniesienia wielofunkcyjnego biurowca, a prace nad projektem powierzył firmie znanego krakowskiego architekta Ludwika Wojtyczki. Przed I wojną światową w tym miejscu znajdowała się siedziba policji, którą w 1915 roku zburzono w celu wzniesienia kamienicy czynszowej. Ostatecznie nieruchomość nabyła spółka „Gródek”. Początek budowy przeciągnął się o kilka lat, a oddanie nastąpiło dopiero w 1926 roku. Nowy duży gmach w ścisłym centrum od początku budził emocje, co w 1924 roku podsumował Wacław Krzyżanowski: „W ruchu było miasto całe, urzędy, ministerja. Góra budynku, cofnięta poza lico jest ustępstwem właścicieli i autora przed nakazem wielorakich komisji. W pierwotnym projekcie było tam na górze inaczej. Jednak zamierzonej wysokości prawie nie zmieniono, a wartość nieznacznego cofnięcia jest dla oświetlenia ulicy problematyczna”.

Najwięcej kontrowersji budziła wysokość giełdy na „Gródku”, zaplanowanej jako siedmiokondygnacyjny budynek położony na wznoszącej się do góry działce. Pierwszy projekt zakładał budowę klasycyzującej bryły nakrytej dachem mansardowym z lukarnami. Takiemu rozwiązaniu jeszcze w 1921 roku sprzeciwiła się rada miasta. Zgodzono się wtedy na ogólną dyspozycję fasad i rzutów odrzucając projekt dachu. W ciągu czterech lat pracy nad tym projektem Ludwik Wojtyczko stworzył wiele jego wersji. Wiele spośród proponowanych rozwiązań było świadomie zamierzonych ponad możliwości planistyczne w celu doprowadzenia do ostatecznego kompromisu inwestora z władzami miasta. W zrealizowanym projekcie autor usunął skośny dach i cofnął ściany górnej kondygnacji poza lico. Ostatecznie zaproponował ozdobienie tych ścian płytkimi, wspartymi na kolumnach loggiami. W ciągu lat pracy nad projektem wzrosłą także liczba kondygnacji, które pojawiły się w miejscu początkowo proponowanego dachu.
Budynek na „Gródku” był kilka razy przebudowywany; po raz pierwszy dokonali tego hitlerowcy. W trakcie II wojny światowej zaadaptowano dolne kondygnacje budynku na dodatkowe biura. Po wojnie gmach zajęty został przez Komitet Wojewódzki PZPR. W latach 90. przeprowadzona została kompleksowa konserwacja i adaptacja na potrzeby Akademii Muzycznej. Niestety liczne zmiany użytkowników zatarły pierwotny układ przestrzenny wnętrz oraz doprowadziły do usunięcia wielu spośród oryginalnych dekoracji.
Zrealizowany na prostokątnej działce gmach posiada rzut w kształcie litery „U”. Na dole umieszczono sale operacyjne giełdy i banku. Na górnych kondygnacjach znalazły się trzytraktowo rozplanowane biura. Otwierającą się ku Plantom główną elewację zdobi pięcioosiowy ryzalit ozdobiony niszą, w której umieszczono koryncką kolumnadę. W znajdującej się ponad kolumnami kondygnacji umieszczono pomiędzy oknami tryglify, a nad nią schodkowy tympanon. Całość przypomina przeskalowaną i zredukowaną fasadę antycznej świątyni. Do czasów II wojny światowej ponad parterem elewacje budynku zdobił fryz skomponowany z roślinnej wici. Towarzyszyły mu oszczędniejsza dekoracje roślinne ponad częścią okien. Innym oryginalnym elementem dekoracji, który nie przetrwał były dwa zdobione jońskimi półkolumnami, ciągnące się na wysokość pierwszego piętra portale. Po zakończonej ok. 2000 roku adaptacji do budynku prowadzi jedno główne wejście usytuowane w elewacji przy ulicy św. Tomasza. Zmieniono również kolorystykę elewacji na jednolitą żółtą, niezgodną z oryginalnym projektem. We wnętrzach nowym elementem jest obszerna sala koncertowa, która zajęła m.in. dawną salę operacyjną banku i giełdy.