Dom mieszkalny Funduszu Emerytalnego Pracowników KKO Powiatu Krakowskiego








Fryderyk Tadanier
1932–1934
Dzielnica I – Stare Miasto
Mieszkalne wielorodzinne
pl. Szczepański 5
Informacje o obiekcie
Dom mieszkalny Funduszu Emerytalnego Pracowników Komunalnej Kasy Oszczędności to jedna z najbardziej kontrowersyjnych inwestycji budowlanych w międzywojennym Krakowie. Budynek zaprojektowany został przez duet architektów: Fryderyka Tadaniera i Stefana Strojka. Pierwsze projekty, zakładające budowę siedmiopiętrowego gmachu, zostały zatwierdzone przez Wydział Budowlany magistratu w 1932 roku. Mający powstać według nich budynek był jednak o 9 metrów wyższy niż zezwalały na to przepisy budowlane decydujące o kształcie nowej zabudowy Starego Miasta. Po kilku miesiącach od rozpoczęcia prac cofnięto zezwolenie na budowę dwóch najwyższych pięter. Spór inwestorów z magistratem, podsycany sprzeciwem opinii publicznej wobec budowania gmachu wyróżniającego się spośród zabytkowej tkanki miasta, spowodował wielokrotne zmiany planów. Po blisko roku inwestorowi oraz architektom udało się przekonać urzędników Wydziału Budowlanego i budynek powstał w wersji nieodbiegającej znacząco od pierwotnego zamysłu. Uroczyste poświęcenie gmachu, w którym wziął udział wiele krakowskich osobistości, miało miejsce w 1934 roku.
Parter budynku zajmować miały duże i eleganckie sklepy, a na piętrach przewidziano luksusowe mieszkania. Upór Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Krakowskiego w sporze o wysokość umotywowany był głównie względami ekonomicznymi. Zakup działki budowlanej stanowił jedną czwartą kosztów całej inwestycji. W związku z tym chciano ulokować w budynków jak największą liczbę czynszowych mieszkań. Dom mieszkalny Funduszu Emerytalnego KKOPK miał także pełnić funkcję „reklamową”, uosabiać nowoczesność i prężność Kasy, będącej ówcześnie jedną z najważniejszych lokalnych instytucji finansowych. Dążono zatem do stworzenia gmachu okazałego i imponującego „piękną, nowoczesną architektoniką”. Nie bez znaczenia była także lokalizacja budynku – tuż przy Plantach, wokół których powstawała w owym czasie strefa biurowo-urzędowa. Niespełna rok wcześniej rozpoczęto tutaj budowę pierwszego krakowskiego „drapacza chmur” – gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń „Feniks”. Niebotyki, bo tak wówczas nazywano budynki wysokościowe – dowód fascynacji architekturą amerykańską, zaczęły pojawiać się w Polsce (w skali oczywiście nieporównywalnie skromniejszej niż kuzyni zza oceanu) właśnie na przełomie lat 20. i 30., a na ich kosztowną budowę mało który inwestor mógł sobie pozwolić.
Budynek mieszkalny KKOPK wykonany został w najnowocześniejszej ze stosowanych ówcześnie w Polsce technologii – systemie ISTEG (tym samym, co słynny warszawski „Prudential”) i do dziś, mimo iż jego twórcy prognozowali szybkie zapełnienie się okolicy podobnymi gmachami, pozostał jedynym „drapaczem nieba” w obrębie Plant.
Nowoczesny charakter nadają mu m.in. nawarstwione pasy, niezwykle popularne np. w architekturze modernistycznego Wrocławia, a zaokrąglony narożnik dynamizuje bryłę i przydaje ekspresjonistycznego sznytu. O ile zewnętrzny wygląd gmachu nie nosi żadnych znamion późniejszych ingerencji, o tyle poważne zmiany wprowadzono w jego wnętrzu: wszystkie mieszkania przekształcono na biura. We wnętrzu zachowała się oryginalna winda. Duży taras znajdujący się na dachu nie jest udostępniany z powodu zamontowania na nim anten przekaźnikowych.
Opracowanie:
Kamila Twardowska
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Budynek biurowy W.Z.G.S. „Samopomoc Chłopska”
Dom Turysty PTTK
Wybrane trasy
Poza głównymi trasami
W XX wieku miał miejsce dynamiczny rozwój Krakowa, którego ślady pod postacią wyjątkowych dzieł architektury odnajdziemy na ternie całego miasta. Spacerując po często odległych dzielnicach możemy dotrzeć do wielu wybitnych budowli z okresu międzywojennego oraz z czasów przyspieszonej ekspansji miasta po 1945 roku.
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.