Korzystając z tej witryny, zgadzasz się na korzystanie z plików cookie. Możesz zmienić ustawienia dotyczące plików cookie w dowolnym momencie, a także dowiedzieć się więcej na ich temat
Akceptuj Czytaj więcej

Mistrzejowice - założenie urbanistyczne

Legenda

Informacje o obiekcie

Szybki rozwój kombinatu metalurgicznego i skokowy wzrost produkcji w okresie rządów Gomułki sprawił, że zaledwie kilka lat po powstaniu socrealistycznego centrum Nowej Huty i tuż po rozpoczęciu budowy osiedla w Bieńczycach potrzebne było rozpoczęcie prac przy kolejnym szeroko zakrojonym projekcie mieszkaniowym. W 1963 roku został rozpisany zamknięty konkurs urbanistyczny na projekt Mistrzejowic. Zwycięstwo w rywalizacji przypadło zespołowi Witolda Cęckiewicza. Zaledwie cztery lata po fundamentalnej zmianie w podejściu do rozwoju Nowej Huty i wprowadzeniu do zespołu budownictwa modernistycznego, Mistrzejowice miały być kolejnym ważnym etapem w przestrzeni dzielnicy. Monumentalne jednostki mieszkalne, które wzniesiono w Bieńczycach, spotkały się z krytyką i przyniosły powrót do mniejszych form.

Zwycięski projekt dla Mistrzejowic prezentował mniejszą skalę i budynki o mniejszym gabarycie. Chociaż powstawał już po przyjęciu nowego, restrykcyjnego normatywu dotyczącego projektowania osiedli mieszkaniowych, zakładał większe zróżnicowanie typów budynków oraz dużą powierzchnię terenów zielonych i rekreacyjnych. W 1963 roku, kiedy rozpisano konkurs, zabudowa terenów po zachodniej stronie Nowej Huty była blokowana przez wciąż funkcjonujące lotnisko wojskowe w Czyżynach. Rozwój dzielnicy postanowiono skierować na północnym, doprowadzając zabudowę dzielnicy aż do linii austriackich fortów Mistrzejowice i Batowice, zewnętrznego pierścienia twierdzy Kraków.

Projekt konkursowy z 1963 roku stał się podstawą dla projektu realizacyjnego opracowywanego pod nadzorem Witolda Cęckiewicza przez zespół, w którym znaleźli się m. in. Maria i Jerzy Chronowscy. Zrealizowana wersja różniła się od pierwotnej większą gęstością zabudowy, zachowując jednak
przy tym podstawowe wytyczne i kierunki rozwoju. Plan Mistrzejowic zakładał podział na pięć stref. Cztery z nich miały nosić nazwy poszczególnych pór roku i stanowić tkankę mieszkaniową dzielnicy. W latach 1967–1973 zrealizowano położone od zachodu osiedle Wiosenne (obecnie Tysiąclecia) i osiedle Letnie (obecnie Złotego Wieku). Następnie, w latach 1974–1978, po wschodniej stronie układu wzniesiono osiedle Jesienne (obecnie Bohaterów Września) i Zimowe (obecnie Piastów). Prace w tej części zespołu prowadzono jeszcze na początku lat 80. Zgodnie z pierwotnym założeniem, piątą część kompleksu miała stanowić strefa centrum, położona po południowej stronie Mistrzejowic na granicy z Bieńczycami, gdzie planowano budowę głównego zespołu usługowego. Podstawowy schemat projektu przypominał kształt drzewa, z którego wyrastają cztery gałęzie. Każde z czterech osiedli składało się w południowej części z pasmowo usytuowanych podłużnych bloków mieszkalnych o wysokości czterech pięter. Pasy bloków miały powtarzać kolejne poziomice wzniesienia. Powyżej nich przewidziano swobodne skupisko niewielkich w swojej skali, punktowych i niskich bloków, które potocznie nazwano „puchatkami” (przyniosły one Marii i Jerzemu Chronowskim nagrodę architektoniczną „Mister Krakowa”). Za nimi przewidziano strefę wysokościowców.

Osiedla podzielono na dwa podwójne zespoły, pomiędzy którymi, w niewielkim zagłębieniu przewidziano rozległy park Tysiąclecia.

Uzupełnieniem zielonej strefy były dwa, otoczone bujną roślinnością, budynki dawnych fortów. Realizacja projektu rozpoczęła się wkrótce po rozstrzygnięciu konkursu i trwała blisko dwadzieścia lat. Ostateczny projekt został dogęszczony i pozbawiony płynnych linii, które uznano za nieekonomiczne
w systemie prefabrykowanym. Największą stratą, której nie udało się zapobiec, było porzucenie planu budowy zespołu centrum. Chociaż w zderzeniu z rzeczywistością gospodarki centralnie planowanej pierwotny projekt Mistrzejowic wiele stracił, i tak może być uznany za jeden z najbardziej spójnych i oryginalnych, jakie zrealizowano w Krakowie po 1956 roku.

Opracowanie:

Michał Wiśniewski

Witold Cęckiewicz, Tom I. Rozmowy o architekturze, red. Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Michał Wiśniewski, Instytut Architektury, Kraków 2015, s. 168-171

Wybrane trasy

Trasa

Nowa Huta

Informacje:
Czytaj

Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.

Trasa

Aleje Trzech Wieszczów

Informacje:
Czytaj

Aleje Trzech Wieszczów to najważniejsza kreacja urbanistyczna i architektoniczna międzywojennego Krakowa. Trasa spaceru prowadzi wzdłuż Alei Adama Mickiewicza, najbardziej reprezentacyjnej części założenia, gdzie powstały monumentalne gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego.

Trasa

Wesoła i Grzegórzki

Informacje:
Czytaj

Spacer prowadzi przez dawne przemysłowe obszary miasta, które w okresie międzywojennym zaczęto przekształcać w największą dzielnicę willową Krakowa, a po II wojnie światowej w nowe centrum administracyjne i biurowe. Znajdziemy tam budynki emblematyczna niemal dla wszystkich etapów dwudziestowiecznego rozwoju Krakowa.

Organizator
Inicjatorzy
Wsparcie
Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa
Partnerzy