Akademia Górnicza
(obecnie Akademia Górniczo-Hutnicza)
Sławomir Odrzywolski
1924–1935
Dzielnica V – Krowodrza
Uczelnie
al. Mickiewicza 30
Informacje o obiekcie
Akademię Górniczą, uczelnię mająca kształcić inżynierów górnictwa powołano w 1913 roku. W tym samym czasie rozpisano ogólnopolski konkurs na siedzibę instytucji, który wygrał Sławomir Odrzywolski, ceniony krakowski architekt, konserwator Wawelu. Odrzywolski do współpracy zaprosił Adama Ballenstedta. Wybuch I wojny światowej zatrzymał prace organizacyjne, które wznowiono po jej zakończeniu. Projekt Odrzywolskiego stanowił punkt wyjścia, jednak jako współprojektanta zaproszono Wacława Krzyżanowskiego, sędziego z konkursu. On opracował elewacje oraz wnętrza.
Budynek wzniesiono w latach 1923–1935, chociaż już w 1929 roku rozpoczęto naukę w niewykończonym jeszcze gmachu. Budowla była jedną z największych w ówczesnej Polsce – liczyła 110 000 m3 kubatury. Posiada symetryczny rzut o kształcie prostokąta, z dwoma wewnętrznymi dziedzińcami. Gmach cechuje pewna dwoistość stylistyczna – w ściśle symetrycznej elewacji frontowej dominuje monumentalny klasycyzm, zaakcentowany przez wgłębny, joński portyk. Boczne części fasady oraz pozostałe elewacje są bardziej modernistyczne i poza belkowaniem brak w nich cytatów z klasycyzmu. Zostały jednak zachowane pewne jego zasady: symetria, harmonia, rytm oraz proporcje.
Przed wejściem do budynku ustawiono rzeźby górników i hutników wykonane w sztucznym kamieniu przez Jana Raszkę i usunięte z powodu destrukcji w 1954 roku. Obecne figury są ich odtworzeniem z 1979 roku. Na szczycie planowano ustawienie personifikacji geniusza pracy autorstwa Karola Hukana, ostatecznie zwieńczyła go figura św. Barbary dłuta Stefana Zbigniewicza, ucznia Xawerego Dunikowskiego. Rzeźbę usunęli Niemcy w 1940 roku, a obecna to współczesna rekonstrukcja.
Sercem budynku jest trójkondygnacyjny westybul otoczony arkadowymi krużgankami z reprezentacyjnymi dwubiegowymi schodami. W jego kolebkowym sklepieniu umieszczono świetlik, a nad arkadami pierwszej kondygnacji zawieszono herby polskich miast. W kapitelach pilastrów oraz balustradach krużganków westybulu pojawiają się elementy art déco . Podobny charakter posiadają metalowe balustrady w bocznych klatkach schodowych. Na pierwszym piętrze znajduje się aula ze ścianami podzielonymi wielkim porządkiem pilastrów i sufitem nakrytym kasetonowym stropem. Pierwotnie dekorowały ją nisze z posągami pionierów polskiego przemysłu górniczego Stanisława Staszica i Franciszka Druckiego-Lubeckiego autorstwa Stefana Zbigniewicza. Niegdyś głównym akcentem wnętrza auli była katedra z profesorskimi stallami, nad którą górował artdecowski herb z symbolami górnictwa – skrzyżowanymi oskardem i młotem. Wszystkie reprezentacyjne wnętrza budynku cechowała wysmakowana, modernistyczna kolorystyka, co można zobaczyć właśnie w auli, w której skontrastowano malachitową barwę ścian z bielą trzonów pilastrów oraz złocistym odcieniem kapiteli. W niektórych elementach dekoracji widać wpływy stylizacji tak zwanej szkoły krakowskiej, jednej z odmian polskiego art déco. Przekrój poziomy budynku oraz pewne elementy aranżacji bardzo przypominają rozwiązania zastosowane w gmachu Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach (ukończonego w 1927 roku). Budowla stanowi doskonały przykład nurtu akademickiego klasycyzmu modnego w latach 20. XX wieku w Polsce, będącego manifestacją potęgi i siły odrodzonego państwa polskiego.
Opracowanie:
Aneta Borowik
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Gmach Seminarium Śląskiego
Biblioteka Jagiellońska
Wyższa Szkoła Rolnicza
Wybrane trasy
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.