Akademia Górnicza

Akademię Górniczą, uczelnię mająca kształcić inżynierów górnictwa powołano w 1913 roku. W tym samym czasie rozpisano ogólnopolski konkurs na siedzibę instytucji, który wygrał Sławomir Odrzywolski, ceniony krakowski architekt, konserwator Wawelu. Odrzywolski do współpracy zaprosił Adama Ballenstedta. Wybuch I wojny światowej zatrzymał prace organizacyjne, które wznowiono po jej zakończeniu. Projekt Odrzywolskiego stanowił punkt wyjścia, jednak jako współprojektanta zaproszono Wacława Krzyżanowskiego, sędziego z konkursu. On opracował elewacje oraz wnętrza.
Budynek wzniesiono w latach 1923–1935, chociaż już w 1929 roku rozpoczęto naukę w niewykończonym jeszcze gmachu. Budowla była jedną z największych w ówczesnej Polsce – liczyła 110 000 m3 kubatury. Posiada symetryczny rzut o kształcie prostokąta, z dwoma wewnętrznymi dziedzińcami. Gmach cechuje pewna dwoistość stylistyczna – w ściśle symetrycznej elewacji frontowej dominuje monumentalny klasycyzm, zaakcentowany przez wgłębny, joński portyk. Boczne części fasady oraz pozostałe elewacje są bardziej modernistyczne i poza belkowaniem brak w nich cytatów z klasycyzmu. Zostały jednak zachowane pewne jego zasady: symetria, harmonia, rytm oraz proporcje.

Przed wejściem do budynku ustawiono rzeźby górników i hutników wykonane w sztucznym kamieniu przez Jana Raszkę i usunięte z powodu destrukcji w 1954 roku. Obecne figury są ich odtworzeniem z 1979 roku. Na szczycie planowano ustawienie personifikacji geniusza pracy autorstwa Karola Hukana, ostatecznie zwieńczyła go figura św. Barbary dłuta Stefana Zbigniewicza, ucznia Xawerego Dunikowskiego. Rzeźbę usunęli Niemcy w 1940 roku, a obecna to współczesna rekonstrukcja.

Sercem budynku jest trójkondygnacyjny westybul otoczony arkadowymi krużgankami z reprezentacyjnymi dwubiegowymi schodami. W jego kolebkowym sklepieniu umieszczono świetlik, a nad arkadami pierwszej kondygnacji zawieszono herby polskich miast. W kapitelach pilastrów oraz balustradach krużganków westybulu pojawiają się elementy art déco . Podobny charakter posiadają metalowe balustrady w bocznych klatkach schodowych. Na pierwszym piętrze znajduje się aula ze ścianami podzielonymi wielkim porządkiem pilastrów i sufitem nakrytym kasetonowym stropem. Pierwotnie dekorowały ją nisze z posągami pionierów polskiego przemysłu górniczego Stanisława Staszica i Franciszka Druckiego-Lubeckiego autorstwa Stefana Zbigniewicza. Niegdyś głównym akcentem wnętrza auli była katedra z profesorskimi stallami, nad którą górował artdecowski herb z symbolami górnictwa – skrzyżowanymi oskardem i młotem. Wszystkie reprezentacyjne wnętrza budynku cechowała wysmakowana, modernistyczna kolorystyka, co można zobaczyć właśnie w auli, w której skontrastowano malachitową barwę ścian z bielą trzonów pilastrów oraz złocistym odcieniem kapiteli. W niektórych elementach dekoracji widać wpływy stylizacji tak zwanej szkoły krakowskiej, jednej z odmian polskiego art déco. Przekrój poziomy budynku oraz pewne elementy aranżacji bardzo przypominają rozwiązania zastosowane w gmachu Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach (ukończonego w 1927 roku). Budowla stanowi doskonały przykład nurtu akademickiego klasycyzmu modnego w latach 20. XX wieku w Polsce, będącego manifestacją potęgi i siły odrodzonego państwa polskiego.