Blok Szwedzki
Janusz Ingarden
Marta Ingarden, Irena Pać-Zaleśna, Zdzisław Szpyrkowski, Alina Zięba
1957–1959
Dzielnica XVIII – Nowa Huta
Mieszkalne wielorodzinne
os. Szklane Domy 1
Informacje o obiekcie
Blok szwedzki zwany również „blokiem Ingardenów”, „szklanym domem” wybudowany został przy dzisiejszej al. Przyjaźni w osiedlu Szklane Domy. Według pierwotnych planów tę część założenia urbanistycznego oznaczono symbolem B-32 i na tym terenie zaplanowano budowę nowohuckiego Ratusza. Przeobrażenia polityczne w 1956 roku twórczo wpłynęły na wszystkie dziedziny sztuki, również na urbanistykę i architekturę. Zarzucono wówczas eklektyczne, historyzujące idee realizmu socjalistycznego na rzecz funkcjonalności, nowych konstrukcji i materiałów. Miało to wpływ również na sektor B-32, w którym już w listopadzie 1956 roku małżeństwo architektów – Marta i Janusz Ingardenowie rozpoczęło projekt bloku mieszkalnego. Budynek, który układem wpisuje się w pierwotny plan ciągłej zabudowy socrealistycznej równocześnie ją zaburza. Zaplanowane tam reprezentacyjne budynki zastąpione zostały architekturą mieszkalną w nowej stylistycznie formie.
Blok zaprojektowany został według pięciu zasad architektury nowoczesnej Le Corbusiera. Zastosowano tu wolny plan dzięki konstrukcji szkieletowej co pozwoliło uzyskać możliwość dowolnego rozplanowania pomieszczeń. Wprowadzono elementy domu na słupach, w ten sposób uwolniono parter. Ponadto zaproponowano wolną elewację co dało możliwość zastosowania szerokich pasów okien dających maksymalną ilość światła. Niestety nie udało się wprowadzić dachu-tarasu, który stanowiłby dodatkową powierzchnię rekreacyjną.
Budynek swym rzutem wpisuje się w pierwotny plan urbanistyczny sektora stąd zastosowanie motywu przewiązki, która „łamie” go pod kątem 30 stopni. Architekci skorzystali z konstrukcji szkieletowej, tzw. układu poprzecznego, co oznaczało, że murami nośnymi były ściany poprzeczne, natomiast zewnętrzne były murami lekkimi. Przy jego budowie zamiast cegieł zastosowano oparty na szwedzkiej licencji beton komórkowy – Siporex. Pozwoliło to na zastosowanie loggii i dużych gęsto ułożonych okien oraz balkonów. Dzięki temu zabiegowi wnętrza mieszkań są dobrze doświetlone. Budynek posadowiony został na surowych słupach, które w dłuższej części bloku widoczne są w przejściach, natomiast w drugiej, krótszej słupy schowane są w lokalach użytkowych. Budynek ma dwie różne elewacje: południowo-zachodnia to rytmicznie ułożone loggie z dużymi oknami, północno-wschodnia to okna z niewielkimi balkonami. Elewacje bloku miały kolorowe tynki, co wówczas należało do rzadkości.
Pierwotnie w lokalach użytkowych zaplanowano sklepy: pasmanterię, nasienno-warzywniczy, drogerię i sklep motoryzacyjny. Autorami wystroju wnętrz byli: Irena Pać-Zaleśna, Zdzisław Szpyrkowski, Kazimierz Syrka. Siedmiokondygnacyjny blok posiadał, jak na owe czasy, bardzo funkcjonalne mieszkania z przedpokojem i wbudowanymi, umeblowanymi kuchniami. Choć niektórzy zarzucali projektantom, że większe mieszkania mają zbyt małe kuchnie to budynek postrzegany był jako bardzo nowoczesny. Stał się wzorcem – budowane wówczas bloki bez względu na rodzaj (wysokość, długość) powszechnie nazywano „blokami szwedzkimi”. Blok szwedzki o 14 klatkach schodowych, 272 mieszkaniach i długości ok. 260 metrów ukończony został w 1959 roku.
Opracowanie:
Magdalena Smaga
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Centrum D – założenie urbanistyczne
Nowohuckie Centrum Kultury
Blok Francuski
Wybrane trasy
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.
Wesoła i Grzegórzki
Spacer prowadzi przez dawne przemysłowe obszary miasta, które w okresie międzywojennym zaczęto przekształcać w największą dzielnicę willową Krakowa, a po II wojnie światowej w nowe centrum administracyjne i biurowe. Znajdziemy tam budynki emblematyczna niemal dla wszystkich etapów dwudziestowiecznego rozwoju Krakowa.
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.