Wille dla dyrektorów KKO
(Stanisława Kochanowskiego i Kazimierza Jelonka)
Adolf Szyszko-Bohusz
1936–1938
Dzielnica V – Krowodrza
Domy i wille
ul. Domeyki 1 i 2
Informacje o obiekcie
W okresie międzywojennym największe inwestycje mieszkaniowe inicjowane były nie jak przed I wojną światową przez prywatnych inwestorów, ale przez instytucje finansowe i przemysłowe. Najczęściej przybierały one kształt dużych kompleksów wielorodzinnych położonych w pobliżu centrów miast, czego przykładem na gruncie Krakowa jest między innymi dom pracowników PKO.
W niektórych wypadkach inwestycje mieszkaniowe przybierały formę kompleksów domów jednorodzinnych. Do tej drugiej grupy w Krakowie zaliczyć można zespół domów powstałych wzdłuż ulicy Domeyki (dawniej Pększyca-Grudzińskiego) dla Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Krakowskiego.
Osiedle powstało po zachodniej stronie miasta, na terenie dawnego toru wyścigów konnych, gdzie w okresie międzywojennym gmina Kraków intensywnie inwestowała w obiekty sportowe i przestrzeń rekreacyjną. Obszar nazywany Cichym Kącikiem został wyposażony w 1936 roku w linię tramwajową, której pętla stanowiła centralny punkt nowej inwestycji mieszkaniowej. Grupa kilkunastu domów wznoszona była od połowy lat 30. Budynki, które w sposób jednoznaczny nawiązywały do estetyki modernizmu, zostały zaprojektowane przez dwóch architektów. Większość domów w obrębie osiedla opracował Wacław Nowakowski. Dwie największe wille stanowiące symboliczną bramę do zespołu
zaprojektował nauczyciel Nowakowskiego z czasów studiów na Politechnice Lwowskiej, Adolf Szyszko-Bohusz.
Bliźniacze wille przy ulicy Domeyki 1 i 2 zostały zbudowane w 1936 roku i pierwotnie należały do dyrektorów KKO Stanisława Kochanowskiego (ul. Domeyki 1) oraz dr. Kazimierza Jelonka (ul. Domeyki 2). Wille dyrektorskie to podpiwniczone, piętrowe budynki zamknięte dodatkowym, użytkowym poddaszem z dachem o niskim kącie nachylenia. Na parterze przewidziano duży salon z półkolistym ogrodem zimowym oraz wyjściem na obszerny taras od strony południowej, na I piętrze mieściły się sypialnie, w przyziemiu garaż. Prostopadłościenne, bryły domów urozmaicono półkolistymi występami ogrodów zimowych w bocznych elewacjach, które otwierają się ku ulicy Domeyki oraz loggiami, które przylegają do elewacji ogrodowych i podtrzymują tarasy. Wnętrza doświetlają obszerne przeszklenia, wśród których na szczególną uwagę zasługują okna narożne doświetlające częściowo parter, piętro oraz poddasze. Niektóre elementy kompozycji, m.in. półkoliste zaokrąglenia balkonów, wiążą wille z modną w latach 30. stylistyką okrętową. Podczas budowy domów zastosowano konstrukcję żelbetową, która najlepiej uwidoczniła się w odważnym zadaszeniu głównego wejścia. Cokół oblicowano często wówczas stosowanym dzikim kamieniem.
Trzeba zaznaczyć, że początkowo układ osiedla mógł wyglądać inaczej, w 1933 roku Przedsiębiorstwo dla Budowli Żelbetowych E. Uderski i Spółka zwróciła się do Adolfa Szyszko-Bohusza z prośbą o przygotowanie projektu dla osiedla domów obejmującego obszerną parcelę położoną po wschodniej stronie ulicy Domeyki. Architekt przygotował dwa projekty parterowych domów, jeden tradycyjny, z wysokim dachem i niewielkimi otworami okiennymi oraz drugi modernistyczny z płaskim dachem i wielkim przeszkleniem frontowej elewacji. Projekt urbanistyczny zakładał wniesienie zespołu o rozproszonym układzie przestrzennym bez wprowadzania osi symetrii, która pojawiła się w ostatecznie realizowanym planie dla KKO.
Opracowanie:
Michał Wiśniewski
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Osiedle Cichy Kącik
Wydział Fizyki i Matematyki UJ
Dom Polskiego Stowarzyszenia Studentek UJ „Jedność”
Wybrane trasy
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.
Aleje Trzech Wieszczów
Aleje Trzech Wieszczów to najważniejsza kreacja urbanistyczna i architektoniczna międzywojennego Krakowa. Trasa spaceru prowadzi wzdłuż Alei Adama Mickiewicza, najbardziej reprezentacyjnej części założenia, gdzie powstały monumentalne gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego.