Willa Spissów w Przegorzałach





Adolf Szyszko-Bohusz
1924–1930
Dzielnica VII – Zwierzyniec
Domy i wille
ul. Jodłowa 21
Informacje o obiekcie
Historia powstania willi inżyniera Spissa w Przegorzałach związana jest z działalnością krakowskiego architekta Adolfa Szyszko-Bohusza, który jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej nabył w tym miejscu od klasztoru kamedułów na Bielanach obszerną, obejmującą 9 hektarów działkę. Architekt wykorzystywał w tym czasie mieszkanie służbowe na wzgórzu wawelskim, a dom w Przegorzałach miał stanowić jego drugą, podmiejską siedzibę.
Budowa willi została zrealizowana w latach 1924-1926. Dom powstał w najbardziej malowniczym miejscu Przegorzał, na skalnym wzniesieniu, z którego rozpościera się widok na dolinę Wisły. Początkowo willi miały towarzyszyć obszerne oficyny, których rozmiar i rzut przypominał bardziej pensjonat niż budynek gospodarczy. Do budowy dodatkowego obiektu nigdy jednak nie doszło. W kolejnych latach Adolf Szyszko-Bohusz postanowił odsprzedać fragmenty swojej posiadłości. Nie była to jednak sprzedaż dla zysku. Działki miały trafić do przyjaciół i znajomych, których architekt chciał zachęcić do wybudowania własnych podmiejskich domów w pobliżu. Przegorzały mogłyby się wówczas stać inteligencko-artystyczną enklawą, dla której precedensem w Krakowie były już, m.in. osiedle willowe na Salwatorze oraz kolonia profesorska przy placu Axentowicza.
Ostatecznie, pod koniec lat 20. powstały dwa projekty domów dla związanego wówczas z krakowską ASP prof. Felicjana Szczęsnego-Kowarskiego oraz dla inżyniera Ludwika Spissa i jego żony Marii. Zrealizowany został jedynie ten ostatni, a jego budowa w 1930 roku została przeprowadzona na podstawie projektu Adolfa Szyszko-Bohusza.
Willa Spissów znajduje się na wschodnim zboczu wzniesienia, na którym usytuowano willę Szyszko-Bohusza. Jest to dwukondygnacyjna konstrukcja, wybudowana na wysokiej, częściowo zagłębionej w stromą działkę podmurówce. Tak jak w wypadku willi własnej Szyszko-Bohusz posłużył się w tym projekcie żelbetową konstrukcją, a elewacje domu ozdobił kamienną wykładziną z wapienia. Charakterystycznym elementem budynku jest smukły, wieloboczny wykusz zwieńczony wieżyczką, który usytuowano w południowym narożniku elewacji wejściowej. Po jej drugiej stronie, ciekawe uzupełnienie kompozycji stanowi fantazyjny rzygacz zamknięty maską smoka. Znajduje się on ponad kamiennymi schodkami prowadzącymi do wejścia głównego, które umieszczono w ceglanym wykuszu po północnej stronie domu. Dla przeciwwagi, od południa architekt umieścił na obu poziomach głębokie loggie, którym na parterze towarzyszy również obszerny taras. Warto zaznaczyć, że w tym projekcie, podobnie jak w wielu innych realizacjach Szyszko-Bohusza uwagę zwraca detal, oryginalnie opracowana stolarka bramy garażu, kamienne schody prowadzące do wejścia, kamienna ławka, itp. Całość wieńczy wysoki czterospadowy, kryty dachówką dach, na szczycie którego umieszczono kamienny komin z iglicą. Budynek stanowi oryginalne połączenie elementów nowoczesnych z estetyką średniowiecznej warowni. Adolf Szyszko-Bohusz był także autorem projektu ogrodu, który miał towarzyszyć całości.
Obecnie willę rodziny Spissów można uznać za jednej z najlepiej zachowanych projektów Adolfa Szyszko-Bohusza. Nie tylko nie uległ on przekształceniom, ale wciąż jest zamieszkiwany rodzinę Spissów, która zachowała jego oryginalny wystrój.
Opracowanie:
Michał Wiśniewski
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Dom Starców Żydowskich Stowarzyszenia „Asyfas Skenim”
Wydział Ogrodnictwa Wyższej Szkoły Rolniczej
Zamek w Przegorzałach
Wybrane trasy
Półwsie Zwierzynieckie
Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.
Poza głównymi trasami
W XX wieku miał miejsce dynamiczny rozwój Krakowa, którego ślady pod postacią wyjątkowych dzieł architektury odnajdziemy na ternie całego miasta. Spacerując po często odległych dzielnicach możemy dotrzeć do wielu wybitnych budowli z okresu międzywojennego oraz z czasów przyspieszonej ekspansji miasta po 1945 roku.
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.