Miastoprojekt

Pod koniec lat czterdziestych produkcja projektów architektonicznych w Polsce została podporządkowana instytucjom publicznym. Wielkie inwestycje przewidziane do realizacji w ramach planu sześcioletniego wymagały przygotowania projektów o niespotykanej wcześniej skali. W tym celu do życia zaczęto powoływać wielkie państwowe biura projektów, których celem było opracowywanie dokumentacji dla szeroko zakrojonych projektów przemysłowych i towarzyszących im zespołów mieszkaniowych. Podjęcie decyzji o budowie kombinatu metalurgicznego oraz zespołu mieszkaniowego w Nowej Hucie wymusiło otwarcie nowego centralnego biura projektów działającego w Krakowie. Dla potrzeb tego największego projektu powojennego Krakowa w krótkim czasie stworzono zespół projektowy zatrudniający setki osób, dla których pilną potrzebą stało się przygotowanie odpowiedniego budynku biurowego.

Realizację projektu nowego biurowca rozpoczęto równolegle z Nową Hutą w 1949 roku. Projekt opracowany przez aktywnego jeszcze przed wojną architekta Józefa Gołąba postanowiono wznieść po południowej stronie Błoń na zapleczu stadionu piłkarskiego Cracovii. Projekt żelbetowej konstrukcji opracował Stanisław Zydroń. Pierwsze, realizowane w latach 30. budynki autorstwa Józefa Gołąba reprezentowały dekoracyjną, typową dla Krakowa redakcję modernizmu (kamienica przy ul. Pędzichów 4). W okresie powojennym, wraz z nadejściem nowego systemu politycznego jego projekty zaczęły reprezentować zredukowaną wersję architektury socrealistycznej. W tym duchu przygotowany został również projekt biurowca Miastoprojektu.

Budynek przewidziany jako miejsce pracy 360 osób stanowi podłużną, wspartą na wysokim podpiwniczeniu, czterokondygnacyjną konstrukcję o osiowym układzie przestrzennym. Do wnętrz prowadzą wysokie, usytuowane w osi schody, na końcu których znajduje się ażurowy, trójosiowy portal. Symetryczny charakter kompozycji podkreślają dwa flankujące podłużną elewację ryzality. Przepruty kwadratowymi oknami parter wieńczy wydatny gzyms, ponad którym umiejscowiono wysokie, zdwojone okna kolejnych dwóch kondygnacji. Ich wertykalny charakter niweluje głębokie osadzenie w murze, dzięki któremu stworzono wrażenie wyraźnych podłużnych ciągów. Ściana ostatniej kondygnacji, którą ponownie wsparto na wydatnym gzymsie imituje attykę. Wypełniają ją podłużne okna oddzielone płaskimi lizenami. Wrażenie attyki wzmacnia skrócenie obrysu ostatniej kondygnacji. Subtelnym socrealistycznym detalom elewacji towarzyszyły dekoracje wnętrz przede wszystkim w obszernym holu na parterze oraz w przestrzeni klatki schodowej.

Siedzibę Miastoprojektu oddano do użytku w 1955 roku. Przez kolejne cztery dekady funkcjonowało tutaj jedno z najważniejszych biur projektów powojennej Polski, tutaj opracowano dokumentację dla kolejnych faz rozwoju Nowej Huty oraz innych wielkich zespołów mieszkaniowych szybko rozrastającego się w tym okresie Krakowa. Tutaj także powstawały projekty przygotowywane z myślą o inwestycjach zagranicznych, plan urbanistyczny Bagdadu lub Tunisu. Duży, ale dobrze wpisany w otoczenie socrealistyczny gmach projektu Józefa Gołąba był w rzeczywistości najważniejszym laboratorium powojennego Krakowa. Sam autor po 1956 roku porzucił estetykę socrealizmu, a jego późniejsze realizacje, należą do najciekawszym przykładów architektury modernistycznej na terenie miasta.