Kino Światowid







Andrzej Uniejewski
1953–1957
Dzielnica XVIII – Nowa Huta
Budynki użyteczności publicznej
os. Centrum E 1
Informacje o obiekcie
Kino „Światowid” to budynek zaprojektowany przez Andrzeja Uniejewskiego. Jego budowę rozpoczęto w 1955 roku czyli jeszcze w okresie obowiązującego od 1949 roku realizmu socjalistycznego. Budynek kina został oddany do użytku w 1957 roku. 21 lipca 1957 roku otwarta została duża sala kina, natomiast mieszcząca się na piętrze mała sala została oddana do użytku 10 grudnia 1957. Gmach kina został wybudowany w osiedlu Na Skarpie, jednak w latach 80. XX wieku zmiany urbanistyczne tej części Nowej Huty spowodowały, że włączono go w granice powstającego osiedla Centrum E. Budynek sąsiaduje z osiedlem domków jednorodzinnych z okresu lat 50. oraz zabudową z lat 80. i 90. XX w., a także Szkołą Muzyczną I i II stopnia.
Kino jest nieco cofnięte względem alei Jana Pawła II (pierwotnie alei Igołomskiej), co sprawia, że naturalnie utworzył się duży plac przed budynkiem. Gmach na rzucie kwadratu jest podpiwniczony i dwukondygnacyjny. Posiada dodatkową trzecią pseudo kondygnację, która wpisana jest w obręb bryły budynku, stąd z zewnątrz nie jest ona widoczna. Zastosowano konstrukcję ceglano-żelbetową – mury konstrukcyjne są żelbetowe lub betonowe monolityczne z odcinkami z cegły pełnej. Wszystkie cztery elewacje zostały opracowane w analogiczny sposób. Typowym zabiegiem w tamtym okresie było zastosowanie historyzujących płytkich nisz oraz drzwi i okien w typie porte-fenêtres, a także zwieńczenie budynku attyką. Elewację frontową gmachu wyróżnia zastosowanie pseudoportyku.
Wnętrze zaprojektowane zostało na wzór pałacowy – obszerne schody z hallu dolnego prowadzą do górnego foyer. Dolną dużą salę kinową skierowaną poprzecznie do osi budynku przekryto kolistym sklepieniem na planie podkowy wspartym na kolumnach i filarach; została również wyposażona w balkon dostępny z górnego foyer. W części podziemnej budynku znajdują się piwnice oraz – zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami – duży schron.
Realizacja budynku przypadła na ostatnią fazę realizmu socjalistycznego, a jej kształt związany był z sytuacją polityczno-ekonomiczną i ograniczeniami technologicznymi. Stylistycznie gmach „Światowida” jest formą hybrydyczną. Z jednej strony wykazuje cechy charakterystyczne dla okresu socrealizmu, z drugiej dla modernizmu. Budynek został ubrany w kostium klasycystyczny w stylu Ludwika XVI. Natomiast poprzez maksymalną redukcję detalu architektonicznego bliski jest modernistycznej architekturze dwudziestolecia międzywojennego oraz pierwszym modernistycznym realizacjom powojennym.
Opracowanie:
Magdalena Smaga
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Centrum Administracyjne Huty im. Lenina
Centrum D – założenie urbanistyczne
Wybrane trasy
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Aleje Trzech Wieszczów
Aleje Trzech Wieszczów to najważniejsza kreacja urbanistyczna i architektoniczna międzywojennego Krakowa. Trasa spaceru prowadzi wzdłuż Alei Adama Mickiewicza, najbardziej reprezentacyjnej części założenia, gdzie powstały monumentalne gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego.