Dom Starców Żydowskich Stowarzyszenia „Asyfas Skenim”





Edward Kreisler
1937–1940
Dzielnica I – Stare Miasto
Budynki użyteczności publicznej
ul. Chmielowskiego 6
Informacje o obiekcie
To jedno z ostatnich dzieł Edwarda Kreislera. Projekt był jednak sygnowany przez jego kolegę po fachu – Jakuba Spirę. Stało się tak, podobnie jak w przypadku kilku innych budynków autorstwa Kreislera, ponieważ architekt przez kilkanaście lat zajmując stanowisko projektanta Urzędu Budownictwa Miejskiego, nie mógł prowadzić oficjalnie własnej działalności. W rzeczywistości Spira tylko kierował budową, rozpoczętą w 1937 roku, a ukończoną już podczas okupacji, w 1940 roku. Miał się tutaj znaleźć dom starców Stowarzyszenia Ochrony Starców Żydowskich „Asyfas Skenim”, jednakże stało się inaczej. Niemcy urządzili w budynku dom publiczny dla żołnierzy SS. Dziś mieści się tu zespół placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz szkoła zawodowa.
Już na etapie projektowym uwzględniono bezpieczeństwo mieszkańców na wypadek przewidywanego konfliktu zbrojnego. Podobnie jak w wielu innych budynkach, zarówno publicznych, jak i mieszkalnych, powstających pod koniec lat 30., w piwnicy przewidziano duży schron gazowy. Obok niego zaplanowano zgodne z żydowską tradycją kuchnie: „białą” i „czarną” oraz kostnicę. Parter i piętra wypełniły zaś nieduże, bo o powierzchni 10 m2, pokoje oraz łazienki.
Dom Starców Stowarzyszenia „Asyfas Skenim” wykazuje kilka wspólnych cech z innym projektem Edwarda Kreislera – zaprojektowanym niemal dekadę wcześniej Miejskim Domem Wycieczkowym: rzut poziomy oparty na literze L, zróżnicowanie wysokości brył, okrągłe otwory, czy podkreślenie narożnika. Oprócz wysokiej jakości artystycznej, wartość Domu Starców Żydowskich konstytuuje także jego stan zachowania. Budynek nie przeszedł żadnej poważnej przebudowy i możemy go oglądać właściwie w niezmienionym kształcie.
Opracowanie:
Kamila Twardowska
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Willa Zbigniewa Loretha przy ul. Leśnej
Willa Spissów w Przegorzałach
Szpital Ubezpieczalni Społecznej
Wybrane trasy
Nowa Huta
Nowa Huta to najważniejsza kreacja urbanistyczna powojennego Krakowa i kluczowe osiągnięcie polskiej architektury okresu socrealizmu. Spacer poświęcony najstarszej części Nowej Huty przybliża historię rozwoju dzielnicy oraz pokazuje różnorodność polskiej architektury tego okresu. Oprócz Placu Centralnego przedstawia historię modernistycznego Bloku Szwedzkiego oraz Arki Pana w Bieńczycach.
Wesoła i Grzegórzki
Spacer prowadzi przez dawne przemysłowe obszary miasta, które w okresie międzywojennym zaczęto przekształcać w największą dzielnicę willową Krakowa, a po II wojnie światowej w nowe centrum administracyjne i biurowe. Znajdziemy tam budynki emblematyczna niemal dla wszystkich etapów dwudziestowiecznego rozwoju Krakowa.
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.