Dom Śląski
Józef Rybicki
1931–1937
Dzielnica V – Krowodrza
Mieszkalne wielorodzinne
ul. Pomorska 2 / ul. Królewska 1
Informacje o obiekcie
Projekt koncepcyjny Domu Śląskiego przygotował Józef Rybicki, za przygotowanie projektu wykonawczego i realizację odpowiadał Ludwik Wojtyczko, z którym współpracował autor żelbetowej konstrukcji Wacław Pogany. Potwierdza to wymienienie nazwiska Rybickiego w akcie erekcyjnym oraz ówczesnej prasie. Budynek wzniesiono z inicjatywy Polskiego Związku Obrony Kresów Zachodnich ( od 1934 Polskiego Związku Zachodniego), którego głównym celem było propagowanie polskości na obszarze autonomicznego województwa śląskiego oraz ułatwianie studiowania młodzieży śląskiej. W akcie erekcyjnym o domu napisano: „niech będzie symbolem trwałej i niezniszczalnej łączności odwiecznie polskiego Śląska z prastarą Piastów i Jagiellonów stolicą”. Środki na inwestycje pochodziły z funduszów pozostałych po akcji plebiscytowej na Śląsku, a działkę w ramach poparcia ofiarowała gmina Kraków. Projekt gmachu powstał w 1931 roku, a jego realizacja nastąpiła w latach 1932–1937. Był to budynek wielofunkcyjny i mieścił między innymi bursę dla studentów, dom wycieczkowy, stołówkę, biura, bibliotekę, sale wykładowe, salę kinową oraz mieszkania. Do części mieszkalnej gmachu wchodzi się od ulicy Królewskiej, do dawnej bursy i domu wycieczkowego od ulicy Pomorskiej.
Styl budynku można określić jako wczesny funkcjonalizm. Posiada pięć kondygnacji i cztery skrzydła otaczające wewnętrzny dziedziniec. Bryła jest dynamiczna i zróżnicowana, między innymi z powodu zaoblenia oraz zaakcentowania uskokami narożnika. W kompozycji przeważa kierunek horyzontalny wyznaczony przez okna umieszczone w klinkierowych pasach. Pierwotnie budowla była nieco lżejsza dzięki loggii na pierwszym piętrze narożnika, którą z trudnych do ustalenia przyczyn po wojnie zabudowano. W parterze od ulicy Królewskiej znajdują się filarowe podcienia z wejściem do części mieszkalnej oraz wyjściami z sali kinowej. Dolne partie gmachu pokryto cegłą klinkierową. Współczesne remonty częściowo zniszczyły pierwotny wyraz elewacji, między innymi jej dwubarwność oraz klinkierowe wykończenia. We wnętrzach zachowały się elementy oryginalnego wyposażenia. Eleganckie detale otrzymała klatka schodowa części mieszkalnej (wejście od ulicy Królewskiej) z wyrafinowaną, „opartowską” posadzką oraz zachowanymi skrzynkami pocztowymi.
Opracowanie:
Aneta Borowik
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Willa przy ulicy Wojciecha Halczyny 14
Szkoła Podstawowa nr 93
Dom Profesorów UJ przy pl. Inwalidów 4
Wybrane trasy
Aleje Trzech Wieszczów
Aleje Trzech Wieszczów to najważniejsza kreacja urbanistyczna i architektoniczna międzywojennego Krakowa. Trasa spaceru prowadzi wzdłuż Alei Adama Mickiewicza, najbardziej reprezentacyjnej części założenia, gdzie powstały monumentalne gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego.
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.