Dom mieszkalny Funduszu Emerytalnego Pracowników KKO Powiatu Krakowskiego








Fryderyk Tadanier
1932–1934
Dzielnica I – Stare Miasto
Mieszkalne wielorodzinne
pl. Szczepański 5
Informacje o obiekcie
Dom mieszkalny Funduszu Emerytalnego Pracowników Komunalnej Kasy Oszczędności to jedna z najbardziej kontrowersyjnych inwestycji budowlanych w międzywojennym Krakowie. Budynek zaprojektowany został przez duet architektów: Fryderyka Tadaniera i Stefana Strojka. Pierwsze projekty, zakładające budowę siedmiopiętrowego gmachu, zostały zatwierdzone przez Wydział Budowlany magistratu w 1932 roku. Mający powstać według nich budynek był jednak o 9 metrów wyższy niż zezwalały na to przepisy budowlane decydujące o kształcie nowej zabudowy Starego Miasta. Po kilku miesiącach od rozpoczęcia prac cofnięto zezwolenie na budowę dwóch najwyższych pięter. Spór inwestorów z magistratem, podsycany sprzeciwem opinii publicznej wobec budowania gmachu wyróżniającego się spośród zabytkowej tkanki miasta, spowodował wielokrotne zmiany planów. Po blisko roku inwestorowi oraz architektom udało się przekonać urzędników Wydziału Budowlanego i budynek powstał w wersji nieodbiegającej znacząco od pierwotnego zamysłu. Uroczyste poświęcenie gmachu, w którym wziął udział wiele krakowskich osobistości, miało miejsce w 1934 roku.
Parter budynku zajmować miały duże i eleganckie sklepy, a na piętrach przewidziano luksusowe mieszkania. Upór Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Krakowskiego w sporze o wysokość umotywowany był głównie względami ekonomicznymi. Zakup działki budowlanej stanowił jedną czwartą kosztów całej inwestycji. W związku z tym chciano ulokować w budynków jak największą liczbę czynszowych mieszkań. Dom mieszkalny Funduszu Emerytalnego KKOPK miał także pełnić funkcję „reklamową”, uosabiać nowoczesność i prężność Kasy, będącej ówcześnie jedną z najważniejszych lokalnych instytucji finansowych. Dążono zatem do stworzenia gmachu okazałego i imponującego „piękną, nowoczesną architektoniką”. Nie bez znaczenia była także lokalizacja budynku – tuż przy Plantach, wokół których powstawała w owym czasie strefa biurowo-urzędowa. Niespełna rok wcześniej rozpoczęto tutaj budowę pierwszego krakowskiego „drapacza chmur” – gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń „Feniks”. Niebotyki, bo tak wówczas nazywano budynki wysokościowe – dowód fascynacji architekturą amerykańską, zaczęły pojawiać się w Polsce (w skali oczywiście nieporównywalnie skromniejszej niż kuzyni zza oceanu) właśnie na przełomie lat 20. i 30., a na ich kosztowną budowę mało który inwestor mógł sobie pozwolić.
Budynek mieszkalny KKOPK wykonany został w najnowocześniejszej ze stosowanych ówcześnie w Polsce technologii – systemie ISTEG (tym samym, co słynny warszawski „Prudential”) i do dziś, mimo iż jego twórcy prognozowali szybkie zapełnienie się okolicy podobnymi gmachami, pozostał jedynym „drapaczem nieba” w obrębie Plant.
Nowoczesny charakter nadają mu m.in. nawarstwione pasy, niezwykle popularne np. w architekturze modernistycznego Wrocławia, a zaokrąglony narożnik dynamizuje bryłę i przydaje ekspresjonistycznego sznytu. O ile zewnętrzny wygląd gmachu nie nosi żadnych znamion późniejszych ingerencji, o tyle poważne zmiany wprowadzono w jego wnętrzu: wszystkie mieszkania przekształcono na biura. We wnętrzu zachowała się oryginalna winda. Duży taras znajdujący się na dachu nie jest udostępniany z powodu zamontowania na nim anten przekaźnikowych.
Opracowanie:
Kamila Twardowska
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Budynek biurowy W.Z.G.S. „Samopomoc Chłopska”
Kamienica czynszowa Fabryki Ćmielów S.A.
Wybrane trasy
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.
Aleje Trzech Wieszczów
Aleje Trzech Wieszczów to najważniejsza kreacja urbanistyczna i architektoniczna międzywojennego Krakowa. Trasa spaceru prowadzi wzdłuż Alei Adama Mickiewicza, najbardziej reprezentacyjnej części założenia, gdzie powstały monumentalne gmachy Akademii Górniczo-Hutniczej, Biblioteki Jagiellońskiej i Muzeum Narodowego.
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.