Budynek Sądu Wojewódzkiego w Krakowie
(obecnie Sądu Okręgowego w Krakowie)







Leszek Kołacz
1961–1971
Dzielnica II – Grzegórzki
Urzędy
ul. Przy Rondzie 7
Informacje o obiekcie
Jeszcze na początku lat 70. XX w. głównymi siedzibami sądów w Krakowie były historyczne budynki w centrum miasta, m.in. dawne Kolegium Jezuickie przy ulicy Grodzkiej 52. Budowę nowoczesnego budynku dla sądów planowano już w okresie międzywojennym. Jedna z wersji, przygotowany przez Adolfa Szyszko-Bohusza projekt Pomnika Wolności – Muzeum Narodowego zakładała, że powstanie on przy Alejach Trzech Wieszczów. Ten plan nie został jednak zrealizowany, a do pomysłu budowy nowoczesnego zespołu budynków dla sądu powrócono w latach 60. W 1966 roku rozstrzygnięto konkurs na projekt nowego centrum Krakowa, który zakładał całkowita przebudowę terenów pomiędzy dworcem kolejowym i rondem Mogilskim oraz realizację w tej części miasta wielu nowych budynków administracji publicznej. Jednym z nowych obiektów wpisujących się w tę ideę był rozległy zespół budynków Sądu Wojewódzkiego, dla którego przeznaczono rozległą działkę po południowej stronie ronda Mogilskiego wzdłuż wschodniej linii pierzei alei Powstania Warszawskiego. Projekt został przygotowany przez warszawskich architektów Leszka Kołacza, Tadeusza Krupińskiego, Czesława Nowowiejskiego i Stanisława Tomczaka.
Zespół o powierzchni ok. 22 tys. m2 składa się z czterech niskich, bo obejmujących tylko trzy kondygnacje podłużnych brył, które usytuowano w osi wschód-zachód, na pochyłej działce pomiędzy ulicami Przy Rondzie i Mosiężniczą. Różnica wysokości sprawiła, że od strony zachodniej ponad poziom terenu wychodzą jedynie dwie kondygnacje. Również po zachodniej stronie, w jednej trzeciej długości pawilonów sądu umiejscowiono prostopadle do nich ustawioną, łączącą całość główną bryłę zespołu. Ma ona sześć kondygnacji i tworzy długą na ponad sto metrów linię zabudowy. Wysunięte przed niego po obu stronach niższe pawilony tworzą niewielkie dziedzińca i budują rytm kompozycji. Główny budynek sądu posiada wysoki parter oraz obszerny, przeszklony korytarz, który pełni również funkcję hallu. Elewacje zespołu wyłożono jasnym jednolitym kamieniem. W ich prostej kompozycji dominują zagłębione pasy okien, które ciągną się przez całą długość elewacji. Jedynym urozmaiceniem tego niezwykle konsekwentnego układu jest wydłużenie w kierunku wschodnim południowego pawilonu, przez którego linię, przebiega pod przewiązką ulica Mosiężnicza. Ponadto po północnej stronie zespołu, wzdłuż ulicy Mosiężniczej wzniesiono bardzo podobny w swoim wyrazie do opisanych budynków, długi, pięciokondygnacyjny gmach Prokuratury Rejonowej. Warto dodać, że urozmaiceniem zespołu budników sądu stanowią akcenty w postaci wysuniętych poza obrys niskich pawilonów fragmentów sal obrad. Ponadto w przyziemiu budynku głównego, od strony zachodniej zastosowano abstrakcyjne, wielobarwne mozaiki o ciepłej tonacji.
W latach 90 zespół został zmodernizowany, okna wymieniono na nowe o stolarce z PCV. Do zachodniej elewacji budynku głównego, w pierwszym od południa dziedzińcu dobudowano windę panoramiczną, a drugim dziedzińcu obszerne zadaszenie nad wejście. Oba akcenty charakteryzuje brak finezji i lekkości, które charakteryzują opisywane budynki. Ponadto w latach 1999-2001 zespół rozbudowano dodając od południa nowy, wysoki gmach o elewacjach zharmonizowanych z pierwotnym wyrazem założenia i powierzchni ok. 11 tys. m2. Autorem tego budynku był Wojciech Obtułowicz. W latach 2007-2010 powstał trzeci ważny człon coraz większego kompleksu, zbudowany po północnej stronie, w bezpośrednim sąsiedztwie Ronda Mogilskiego zespół budynków Sądu Apelacyjnego. Obejmuje on 24 tys. m2 i jest największym ze wszystkich elementów.
Opracowanie:
Michał Wiśniewski
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Hala Targowa
Budynki Biurowe przy al. Powstania Warszawskiego - "Żyletkowce"
Krakowski Ośrodek Techniki NOT (współcześnie Unity Centre)
Wybrane trasy
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.