Budynek gimnazjum oraz internatu oo. Paulinów
(obecnie Wyższe Seminarium Duchowne zakonu Paulinów)










Adolf Szyszko-Bohusz
1933–1935
Dzielnica I – Stare Miasto
Budynki użyteczności publicznej
ul. Skałeczna 16
Informacje o obiekcie
W okresie międzywojennym w Krakowie powstało tylko kilka nowych kościołów. Zazwyczaj budowane były na terenach, które niedługo wcześniej dołączono do miasta i które najczęściej zamieszkiwali robotnicy, np. na Dębnikach, w Płaszowie lub na Grzegórzkach. Równocześnie w mieście powstały, aż trzy nowe seminaria duchowne. Chociaż pod Wawelem na początku XX wieku wzniesiono już jedno Seminarium dla tutejszej Archidiecezji, to w okresie międzywojennym postanowiono zrealizować kolejne, jedno przy ulicy Bernardyńskiej dla Diecezji Częstochowskiej i drugie przy Alei Mickiewicza dla Diecezji Śląskiej. Kraków wydawał się być najlepszym dla władz Kościoła w Polsce miejscem dla formowania i kształcenia kleryków. Oba budynki powstały jeszcze w latach 20., a autorami ich ekspresjonistycznych brył byli Zygmunt Gawlik i Franciszek Mączyński.
Trzecim tego typu nowym budynkiem w Krakowie było gimnazjum i seminarium oo. Paulinów na Skałce. Budynek, który był inwestycją zakonu Paulinów został wzniesiony w latach 1933-1935 według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza, krakowskiego architekta i konserwatora. Już na początku lat 20. wspomniany architekt zrealizował serię prestiżowych prac na terenie klasztoru Paulinów na Jasnej Górze, m.in. wybudował neorokokowy Wieczernik spowiednicę i przylegające do niej krużganki. Od 1927 roku Adolf Szyszko-Bohusz pracował także przy konserwacji kościoła p.w. Św. Michała Archanioła i Św. Stanisława na Skałce. Zwarta, modernistyczna bryła nowego budynku, który powstał tuż obok kościoła stanowiła jeden z najodważniejszych przykładów zastosowania estetyki modernizmu w twórczości projektanta. Budynek powstał w zabytkowej przestrzeni, pomiędzy barokowym kompleksem klasztoru i kościoła na Skałce, a gotyckim kościołem p.w. Św. Katarzyny. Pomimo tego sąsiedztwa architekt zdecydował się na sięgnięcie po formy nowoczesne, które jednoznacznie odcinały się od otoczenia.
Budynek ma cztery kondygnacje, a jego prostą i zwartą bryłę wzniesioną w żelbetowej konstrukcji wieńczy płaski dach. Bryła gmachu jest rozczłonkowana i składa się z trzech części: wschodniej z biurami, klasami i mieszkaniami, środkowej, z ryzalitem klatki schodowej oraz zachodniej mieszczącej salę rekreacyjną oraz kaplicę. W części środkowej, przed wejściem umieszczono niski podpierający taras aneks, który obustronnie zaoblono, a w centrum zamontowano potrójne drzwi o ekspresjonistycznych dekoracjach. Ponad tarasem umiejscowiono pasmowo przeszklony ryzalit z klatką schodową. W układzie elewacji dominują pasmowo ujęte okna. Część zachodnia budynku wznosi się na tę samą wysokość co pozostałe fragmenty, ale obejmuje jedynie dwie kondygnacje. U dołu umieszczono salę rekreacyjną, a powyżej kaplicę. Odrębny charakter tej części budynku podkreśla wertykalna artykulacja, którą budują płaskie lizeny tworzące wielki porządek. Ściany w górnej części przeprute zostały obszernymi, okrągłymi okulusami, które doświetlają wnętrze kaplicy. Ten typ dekoracji może być łączony z popularną w omawianym okresie estetyką okrętową, chociaż podkreślić należy, że forma mogła mieć inną proweniencję.
Aranżację wnętrz oraz większość modernistycznych elementów wyposażenia zaprojektował sam Adolf Szyszko-Bohusz. Najciekawszym z pomieszczeń jest kaplica nakryta żelbetowym kasetonowym stropem. W przestrzeni kaplicy dominują okulusy, którym towarzyszą wernakularne freski. To zestawienie tworzy pozorny dysonans, ale w rzeczywistości stanowi odbicie charakterystycznego dla Krakowa eklektyzmu, w ramach którego tolerowany i antycypowany był tutaj modernizm. Architektura gmachu stanowi jeden z najwcześniejszych pod Wawelem przykładów sięgnięcia po wzory nowoczesne w okresie międzywojennym.
Opracowanie:
Michał Wiśniewski
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
Hotel Forum
Osiedle Podwawelskie
Wybrane trasy
Półwsie Zwierzynieckie
Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.Spacer po Półwsiu Zwierzynieckim odkrywa jedną z najbardziej urokliwych dzielnic międzywojennego Krakowa, galerię modernistycznych kamienic, oryginalnych detali i dekoracji, którą uzupełniają śmiałe kreacji powojennego modernizmu na czele z zespołem Hotelu Cracovia i Kina Kijów.
Poza głównymi trasami
W XX wieku miał miejsce dynamiczny rozwój Krakowa, którego ślady pod postacią wyjątkowych dzieł architektury odnajdziemy na ternie całego miasta. Spacerując po często odległych dzielnicach możemy dotrzeć do wielu wybitnych budowli z okresu międzywojennego oraz z czasów przyspieszonej ekspansji miasta po 1945 roku.
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.