Willa przy ulicy Wojciecha Halczyny 14




Zbigniew Gądek
1958
Dzielnica VI – Bronowice
Domy i wille
Halczyny 14
Informacje o obiekcie
Odwilż 1956 roku przyniosła ożywienie w zakresie budowy domów jednorodzinnych, które wznoszono przede wszystkim jako uzupełnienie zespołów tego typu budynków powstałych jeszcze w okresie międzywojennym. Ciekawym przykładem tego zjawiska jest willa wzniesiona po zachodniej stronie Krakowa przy ulicy Wojciecha Halczyny według projektu Zbigniewa Gądka. Ulica ta nosi imię polskiego działacza patriotycznego ze Spiszu, który w 1919 roku uczestniczył w delegacji polskiej na kongresie wersalskim i świadczył o etnicznej polskości regionu, z którego pochodził. Chociaż Spisz przyznano ostatecznie prawie w całości Czechosłowacji nazwisko polskiego górala Halczyny często było przywoływane w międzywojennej Polsce.
Ulica o tej patriotycznie odbieranej nazwie powstała niedługo po pierwszej wojnie światowej w bezpośrednim sąsiedztwie jednych z największych w silnie wówczas zmilitaryzowanym Krakowie koszar wojskowych. Od początku wypełniała ją zabudowa jednorodzinna, głównie dworkowa, która w omawianym okresie często była wznoszona z myślą o wysokich urzędnikach państwowych lub oficerach wojskowych. Taki był także rodowód pierwszych mieszkańców ulicy Halczyny.
Po drugiej wojnie światowej niezabudowane jeszcze działki wypełniły nowe i przeważnie modernistyczne wille. Na szczególną uwagę zasługuje budynek projektu Zbigniewa Gądka, który powstał w 1958 roku i należał do jednych z najwcześniejszych przykładów powrotu do modernistycznego budownictwa jednorodzinnego w Krakowie po zmianach 1956 roku. Willa przy ulicy Halczyny 14 to dwupiętrowy, podpiwniczony budynek, któremu w parterze towarzyszy garaż. Wejście do domy zaprojektowano do północy przez co z ulicy pozostaje niewidoczna najważniejsza dla odbioru całości elewacja ogrodowa. Na parterze oprócz jednej sypialni i łazienki zaplanowano obszerny hal wejściowy z wyjściem do ogrodu i częściowo otwartymi schodami zabiegowymi, które prowadzą na górną kondygnację. Wyraz architektoniczny budynku buduje jednospadowy stropodach, który wznosi się ku południowi, a jego linia wychodzi poza obrys domu. Wysuniętej ekspresyjnej formie towarzyszą podobne dobudowane po bokach. Ponadto od północy stropodach został przełamany i podniesiony do góry w narożnikach. Ten zabiegł dodatkowo wzmocnił efekt całości, tym razem od strony wejścia.
Władysław Bryzek, opisując ten dom na łamach Architektury stwierdził, że cechuje go duża wyrazistość i dynamika. Autor projektu Zbigniew Gądek zastosował podobne dynamiczne kształty w jeszcze kilku innych swoich projektach, m.in. w kompozycji zrealizowanego kilka lat później później Liceum im. Komisji Edukacji Narodowej przy ulicy Wróblewskiego w Krakowie (wspólnie z Henrykiem Sawickim). Pełne ekspresji projekty tego związanego z krakowskim Miastoprojektem architekta stanowiły ciekawy i oryginalny akcent w rzeczywistości lokalnej architektury Krakowa po 1956 roku.
Opracowanie:
Michał Wiśniewski
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Wybrane trasy
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.
Krowodrza
W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.