Historie bloków. Część 6: Wielki Mur Chiński – o osiedlu Krowodrza Górka z Beatą Chomątowską.
Rozmawiają Beata Chomątowska i Dorota Jędruch
Osiedle Krowodrza Górka (dawniej XXX lecia PRL) realizowane było w latach 1968-1976 według projektu urbanistycznego Mieczysława Turskiego oraz architektonicznego Jerzego i Marii Chronowskich, Stefana Golonki i Krystyny Różyskiej Tołłoczko.
Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Historie bloków. Część 5: Osiedle Robotnicze przy ulicy Praskiej
Rozmawiają Dorota Leśniak-Rychlak i Michał Wiśniewski
W okresie międzywojennym w Krakowie powstało zaledwie kilka spółdzielczych osiedli mieszkaniowych w przeciwieństwie do Warszawy czy Łodzi. Osiedle Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Praca” to największe i najbardziej kompleksowe założenie tego typu w naszym mieście.
Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Historie bloków. Część 4: Bloki, bloki, szałowa jazda … czyli blokowiska w USA
Rozmawiają: Dorota Jędruch i Michał Wiśniewski
Czy Stany Zjednoczone są krajem blokowisk? Ten rodzaj zabudowy nie kojarzy się ze stereotypowym obrazem kraju podmiejskich domków z popularnych komedii. Ten rodzaj programu (mieszkania socjalne i komunalne) nie kojarzy się z wolnorynkowym mitem Ameryki.
Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Historie bloków. Część 3: Nowe Huty bloku wschodniego
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski
W krajach po wschodniej stronie żelaznej kurtyny etapem poprzedzającym osiedla z wielkiej płyty był socrealizm. W tym odcinku zastanawiamy się, dlaczego kraje podporządkowane ZSRR musiały przejść przez socrealizm, zamiast od razu włączyć się w rywalizację z Zachodem na technologicznym polu budownictwa mieszkaniowego po II wojnie światowej. Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Historie bloków. Część 2: Zimna wojna w blokach
Rozmawiają: Dorota Jędruch i Marta Karpińska
Zainteresowanie architekturą byłego bloku wschodniego ma się dobrze – powstają niezliczone konta na Instagramie czy tiktoku, które wskazują na fascynację rzesz odbiorców architektonicznym dziedzictwem architektury socmodernistycznej. Tysiące fotografii przepływających przez feedy mediów społecznościowych tworzą wizualną mitologię – skoro Europa Wschodnia to musi być beton i bloki, masowe mieszkalnictwo, szare mrówkowce tonące w ponurej poświacie.
Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Historie bloków. Część 1: Skąd się wzięły bloki i kto wziął się z bloków?
Rozmawiają: Dorota Jędruch i Marta Karpińska
Na przestrzenne struktury współczesnych miast w głównym stopniu składa się wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa, osiedla tworzą całe ogromne dzielnice. Bloki mieszkalne budowane w drugiej połowie XX wieku i późniejszych dekadach są tak wszechobecne, że prawie niedostrzegalne. Ale kiedy tak naprawdę miasto, jakie znamy stało się normą funkcjonowania miejskiej wspólnoty? Kto wymyślił bloki? Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Osiedle Centrum E – Ikona krakowskiego postmodernizmu?
Rozmawiają: Dorota Jędruch i Michał Wiśniewski
W najnowszym odcinku wracamy do Nowej Huty. Tym razem z czasów po stanie wojennym i z okresu rodzącego się w polskiej architekturze postmodernizmu. Niebiesko-różowe osiedle Centrum E zostało zrealizowane na osi socrealistycznego Placu Centralnego w Nowej Hucie wg projektu zespołu Romualda Loeglera.
Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Plac Inwalidów. Salon wystawowy modernizmu II RP w Krakowie
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski
W tym odcinku podcastu rozmawiamy o placu Inwalidów – salonie wystawowym najnowocześniej architektury w Krakowie okresu II Rzeczypospolitej. Najważniejszą krakowską kreacją urbanistyczną w okresie międzywojnia były Aleje Trzech Wieszczów, planowane jako reprezentacyjna arteria otaczająca historyczne centrum miasta.

Mistrzejowice. Osiedle czterech pór roku
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski
Mistrzejowice to dawna podkrakowska wieś, która w latach 60. XX wieku przeżyła wielką metamorfozę i została przekształcona w modernistyczny zespół mieszkaniowy dla ok. 50 tys. osób.
Odcinek podcastu powstał w ramach projektu OSIEDLA MIESZKANIOWE KRAKOWA. SPOŁECZNA I ARCHITEKTONICZNA HISTORIA MIASTA.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Czego nie wybudowano w Nowej Hucie? Część 2. Od odwilży do transformacji.
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski
W tym odcinku podcastu przyglądamy się jeszcze raz całościowo Nowej Hucie ze specyficznej perspektywy – perspektywy tych przestrzeni, które planowano, ale nigdy nie zrealizowano. W tym odcinku rozmawiamy o kolejnych dekadach. Jak wyglądałaby dzisiaj modernistyczna mapa Krakowa gdyby w obrębie dzisiejszego obszaru Nowej Huty powstały planowane osiedla mieszkaniowe, kampus uczelni, centrum administracyjne, obiekty kulturalne, nad którymi pracowały całe zespoły projektowe w latach 60. i 70.?

Doświadczanie architektury. Czytając Rasmussena i Pallasmę
Rozmawiają Dorota Leśniak-Rychlak i Maciej Miłobędzki.
Architektura jest dyscypliną materialną, a jej doświadczanie wiąże się z oddziaływaniem na wszystkie zmysły. W epoce wzrastającej i dominującej wizualnej konsumpcji powracamy do pozycji już klasycznych: Steena Eilera Rasmussena „Odczuwania architektury” i „Oczu skóry” Juhaniego Pallasmy. Skandynawscy autorzy zapraszają swoich czytelników i czytelniczki do innego spojrzenia na otaczającą ich przestrzeń, pokazują jej bogactwo i uwrażliwiają na jej haptyczne i dźwiękowe cechy. Obaj w przystępny sposób opowiadają o potencjale architektury do dawania człowiekowi egzystencjalnego oparcia w świecie.

Adolf Szyszko-Bohusz – kreator zbiorowej pamięci. Część 2.
Rozmawiają: Dorota Leśniak-Rychlak i Michał Wiśniewski
Międzywojenna Polska stanęła przed wyzwaniem budowy kanonu pojęć i form, wokół których budowana była nowoczesna, zbiorowa tożsamość. Kluczową rolę w tym projekcie odgrywał Adolf Szyszko-Bohusz, krakowski architekt i konserwator zabytków odpowiedzialny za odnowę Zamku Królewskiego na Wawelu. W ciągu kilku lat stanął przed wyjątkowym zadaniem budowy kilku mauzoleów dla współczesnych i historycznych bohaterów narodowych.

Pornotopia: Architektura rozebrana przez media. Czytając Preciado i Colominę
Rozmawiają Dorota Jędruch i Dorota Leśniak-Rychlak
Podcast jest zapisem spotkania, które odbyło się 14 grudnia 2023 w księgarni Karakter – rozmowy Doroty Jędruch i Doroty Leśniak-Rychlak na temat dwóch wydanych niedawno w Polsce książek, Beatriz Colominy „Prywatne i publiczne. Architektura nowoczesna jako medium masowe”, Centrum Architektury, 2023, oraz Paula B. Preciado „Pornotopia”, Bęc Zmiana, 2021.

Adolf Szyszko-Bohusz czy Adolf Wszystko-Bohusz? Reakcja na modernizm. Część 1.
Rozmawiają: Dorota Leśniak-Rychlak i Michał Wiśniewski
Bohaterem kolejnego podcastu jest Adolf Szyszko-Bohusz, architekt który odegrał fundamentalną rolę dla transformacji Krakowa w okresie międzywojennym w regionalną metropolię. Pozostawił w Krakowie tak wyraziste i różnorodne realizacje jak budynek Towarzystwa Ubezpieczeniowego Feniks przy Rynku Głównym, Bank PKO przy ul. Wielopole, Dom im. Piłsudskiego przy Oleandrach, Dom Plastyków przy ul. Łobzowskiej, wille dyrektorskie w osiedlu Cichy Kącik, czy seminarium Paulinów.

Czego nie wybudowano w Nowej Hucie? Część 1, 1949-1956.
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wisniewski
Nowa Huta miała stać się wzorcowym miastem socjalistycznym – swoistą reklamą tego, co może ludziom zaoferować system komunistyczny. Mieszkańcy bloku wschodniego mieli oglądać wszystkie te miasta zbudowane w swoich krajach po II wojnie światowej – czy był to Stalinstadt w NRD, czy Dimitrograd w Bułagrii, czy Sztálinváros na Węgrzech – i widzieć w nich nie tylko hołd dla Stalina czy architektoniczną emanację wprowadzonego siłą nowego ustroju. Te miasta miały pełnić rolę przestrzennych trailerów świetlanej socjalistycznej przyszłości.

Czy ornament to zbrodnia? Jak czytać dzisiaj Adolfa Loosa.
Rozmawiają: Dorota Jędruch i Dorota Leśniak-Rychlak
Kontynuując dyskusję na temat ważnych tekstów nowoczesności, rozmawiamy o Adolfie Loosie i jego teorii architektury – głównie, ale nie wyłącznie w kontekście tekstu Ornament i zbrodnia. Przyglądamy się okolicznościom powstania tego wywodu, środowisku Wiednia z początku XX wieku, ale też problematyczności niektórych aspektów argumentacji Loosa. Pokazujemy też myśl Loosa w zderzeniu z projektowaną przez niego architekturą i objaśniamy, czym jest gra na przestrzennych szachach w budowaniu.

W tym odcinku prezentujemy nagranie rozmowy Michała Wiśniewskiego z Grzegorzem Piątkiem, która została zarejestrowana 9 listopada 2023 roku w Księgarnia Karakter. Wydarzenie realizowane było w ramach 8. edycji projektu „Krakowskie Księgarnie na Medal” prowadzonego przez Fundację Miasto Literatury i współfinansowanego ze środków Miasta Krakowa.

Czy postmodernizm w Krakowie? 6. odcinek podcastu #przecieżtoniejestmodernizm
Rozmawiają Dorota Jędruch i Michał Wiśniewski
W lutym 1989 roku, kiedy trwały już obrady okrągłego stołu, a Polska czekała na skok w nieznane, miesięcznik Architektura opublikował cykl artykułów poświęconych współczesnej architekturze Krakowa. W jednym z nich Barbara Bułdus zadawała w tytule pytanie Czy postmodernizm w Krakowie. Lektura tych tekstów po ponad trzech dekadach pokazuje Kraków, jako miasto gdzie wrażliwość na lokalne dziedzictwo oraz sprzeciw wobec pospiesznej industrializacji i związanej z nią degradacją środowiska pchnęły lokalne środowisko architektoniczne w stronę postmodernizmu.

Czyżyński Wawel. Między Wiedniem i Bagdadem
Rozmawiają Dorota Jędruch i Michał Wiśniewski
W połowie drogi z centrum Krakowa do Nowej Huty znajduje się jedna z najbardziej niezywkłych i przykuwających wzrok realizacji krakowskiej architektury końca XX wieku – wysoki blok mieszkalny, który swoimi dekoracjami przypomina średniowieczny zamek. Ta wyjątkowa realizacja powstała w 1989 roku, chwili politycznego i ekonomicznego przełomu i stanowiła ważny element i dominantę przestrzenną krakowskich Czyżyn. Swoją niezwykłą, baśniową dekoracją i symetryczną kompozycją wpisywała sie w rozwijający się w Polsce już od blisko dekady postmodernizm. 

Zniknięcie stołówki z kosmicznego kampusu. Historia Miasteczka Studenckiego AGH.
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski
W tym odcinku skupimy się szczególnie zachodniej części Kampusu AGH i Miasteczku Studenckim w Krakowie, którego budowę rozpoczęto dokładnie sześćdziesiąt lat temu. Miasteczko obejmuje obszar ok. 30 % terenu AGH, który ciągnie się przez dwa kilometry, na podłużnej działce pomiędzy ulicą Czarnowiejską i Reymonta.

Przecież to nie jest modernizm! Strony Le Corbusiera, czy warto wciąż czytać Vers une architecture?
 Rozmawiają: Dorota Jędruch i Dorota Leśniak-Rychlak
Bezpośrednim impulsem do nagrania tego podcastu w 2023 roku jest stulecie pierwszego wydania Vers une architecture [W stronę architektury], a przy okazji 11 lat od pierwszego polskiego wydania tej książki. Tekst napisany sto lat temu, zwłaszcza tekst o charakterze bieżącym, publicystycznym, a tym bardziej manifest nowej architektury, który liczy sobie już całe stulecie, na pewno nie przynależy już współczesności.  Jak to się stało, że był uważany za jeden z najbardziej wpływowych tekstów XX wieku? Czego właściwie dotyczy ten tekst i czy coś w nim jest wciąż aktualne lub inspirujące? Czy miał znaczenie także dla polskiej architektury? Jeśli tak, to czemu został przetłumaczony tak niedawno?

Przecież to nie jest modernizm! Kościół kontra Tysiąclatka – jaką rolę odegrała architektura w starciu władz PRL z Kościołem Katolickim?
Rozmawiają: Marta Karpińska i Michał Wiśniewski
W tym odcinku rozmawiamy o architekturze w kontekście specyficznego okresu PRL, jakim była epoka partyjnego przywództwa Władysława Gomułki. Początek epoki, rok 1956, wyznaczała nadzieja Odwilży, a koniec – wydarzenia Marca 1968 roku i masakra robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku. Ważnym kontekstem tego okresu były nasilające się napięcia społeczne. Po okresie stalinizmu Kościół Katolicki nabrał wiatru w żagle i postanowił rzucić rękawicę reżimowi PRL. Rywalizacja między kościołem a partią miała także wymiar architektoniczny i zostawiła po sobie ważne przestrzenne ślady.

Przecież to nie jest modernizm! Dlaczego największe dzieło krakowskiego modernizmu znajduje się w Indiach?
Rozmawiają: Marta Karpińska, Michał Wiśniewski
W tym odcinku opowiadamy o topowej realizacji polskiego modernizmu, choć niewiele osób zajmujących się polską architekturą miało okazję zobaczyć ten budynek na własne oczy. Mowa o Ambasadzie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zrealizowanej w Nowym Delhi w latach 1973-1978. Budynek zaprojektowali prominentni twórcy krakowskiej architektury, jedni z najważniejszych architektów działających w Krakowie w drugiej połowie XX i na początku obecnego stulecia: Witold Cęckiewicz i Stanisław Deńko.

Gmach Akademii Górniczo-Hutniczej przy Alei Mickiewicza – podcast poświęcony historii największego budynku publicznego międzywojennego Krakowa, siedzibie uczelni technicznej, która kryje nowoczesną wersję dziedzińca wawelskiego.

Centrum Administracyjne Huty im. Lenina – podcast o dwóch socrealistycznych „Pałacach Dożów”, które majestatycznie strzegą wejścia na teren krakowskiego kombinatu. W budynkach administracyjnych huty zaprojektowanych przez Janusza Ballenstedta oraz Martę i Janusza Ingardenów w stylu socrealistycznym mieściło się centrum dowodzenia kombinatem i biblioteka techniczna.

Kościół p.w. Św. Szczepana – podcast dotyczący dynamicznego rozwoju zabudowy na zewnątrz linii Alei Trzech Wieszczów w okresie międzywojennym. Michał Wiśniewski opowiada o historii modernistycznego kościoła, którego wnętrze to mało znany klejnot sztuki sakralnej i nowoczesnego wzornictwa lat 30.

Dom Profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego przy ulicy Łobzowskiej – podcast opowiadający o powstawaniu nowych budynków uniwersyteckich w okresie dwudziestolecia międzywojennego, o twórczości Ludwika Wojtyczki i szkole krakowskiej, a także o jednej z najbardziej niezwykłych wind, którą zbudowano w międzywojennym Krakowie.

Bank Pocztowej Kasy Oszczędności przy ulicy Wielopole – podcast poświęcony historii monumentalnej świątyni pieniądza, zaprojektowanej przez Adolfa Szyszko-Bohusza, której sala operacyjna przypomina rzymski Panteon.

Hotel Forum – podcast o jednym z najciekawszych, eksperymentalnych budynków powojennego Krakowa, brutalistycznej, żelbetowej konstrukcji, która dumnie lewituje nad brzegiem Wisły. To pamiątka ambicji gierkowskiej Polski: otwarcia się na świat i przekształcenia Krakowa w nowoczesne centrum turystyczne.