Willa Zbigniewa Loretha przy ul. Leśnej

Nowym zjawiskiem architektury polskiej lat 70. było coraz częstsze wznoszenie domów jednorodzinnych. Najczęściej realizowanym typem była tzw. „kostka polska”, wypaczona przez odgórnie narzucone normatywy, dwukondygnacyjna konstrukcja nakryta dachem kopertowym, której przykłady widoczne są w polskim krajobrazie kulturowym od Bałtyku po Tatry. Równocześnie, na marginesie tej po raz pierwszy w Polsce masowej produkcji domów realizowane były budynki wyjątkowe, estetycznie przełamujące granice pomiędzy architekturą a sztuką. W Krakowie, powstało w tym czasie wiele ciekawych przykładów, które najczęściej wznoszono na obrzeżach istniejących, tradycyjnych dzielnic willowych. Ponadto rozwój motoryzacji i większa niż dotychczas dostępność indywidualnych środków transportu sprawiły, że coraz częściej można było obserwować powstawanie domów z dala od centrum miasta. Miejscem eksponującym rozwój tego fenomenu w Krakowie stała się w latach 70. położona po zachodniej stronie miasta Wola Justowska i okolice Lasu Wolskiego. Pierwsza faza urbanizacji tej części miasta miała miejsce jeszcze w okresie międzywojennym, gdy równolegle z prestiżowymi inwestycjami miejskimi, jak ogród zoologiczny lub kopiec Piłsudskiego, zaczęły tam powstawać wille i rezydencje. Oczywistym w tym miejscu wzorem ideowym dla tego typu budownictwa była willa Justa Decjusza, renesansowy pałac z XVI wieku, który wyznacza centrum dzielnicy. Popularność i  prestiż Woli Justowskiej po drugiej wojnie światowej zrealizował się za pomocą syreny i dużego fiata, które umożliwiły komfortowe połączenie dzielnicy z centrum Krakowa.

Jednym z najciekawszych przykładów nowych inwestycji, które są świadkami zmian zachodzących na Woli Justowskiej w epoce rządów Edwarda Gierka jest obszerna willa zaprojektowana przez Wojciecha Pietrzyka przy ul. Leśnej dla Zbigniewa Loretha, prominentnego inżyniera Huty im. Lenina. Kręta i stroma droga położona jest po południowej stronie dzielnicy i prowadzi do otwartego w 1929 roku krakowskiego ogrodu zoologicznego. Budynek położony jest na wzniesieniu, a jego architektura wykorzystuje różnicę terenu. Z poziomu ulicy prowadzi do niego stroma droga, przy której umiejscowiono niewielki pawilon pełniący funkcję stróżówki. Sam dom znajduje się na wzniesieniu powyżej, dzięki czemu poziom wejścia znajduje się na linii dachu pierwszego budynku. Obejmuje on trzy kondygnacje, spośród których dolna tylko częściowo wyłania się spod ziemi podtrzymując rozległy taras. Różnice terenu ukryto, a skarpy wzmocniono przy pomocy murów oporowych wyłożonych kamieniem. Ponad nimi wznosi się szeroki budynek o proporcjach dwóch kwadratów.

Dom posiada jasne, dynamicznie rozczłonkowane elewacje. W ścianach bocznych cztery skosy mieszczą wąskie okna. Elewacja frontowa została podzielona na trzy wyraźne pasy. Do południowego, po lewej stronie przylega wspomniany już rozległy taras. W części środkowej umiejscowiono obszerny wykusz, który stanowi również formę zadaszenia nad wejściem. W każdej części elewacji obserwujemy szerokie jasne płaszczyzny przecięte w pionie ciemnym pasem, który mieści wąskie okna. Rozczłonkowana i dynamiczna kompozycja domu przy ulicy Leśnej pokazuje wachlarz możliwości, które dawały mimo wszystko, stosunkowo skromne możliwości materiałowe czasów późnego PRL-u. W chwili kiedy kończono prace przy tym budynku polska gospodarka i polityka wchodziła w kolejny silny zakręt. Domy realizowane także w pobliżu już po stanie wojennym stanowiły zapowiedź docierania nad Wisłę postmodernizmu. Kameralna realizacja Wojciecha Pietrzyka jest jednym z ostatnich przykładów modernistycznych willi w Krakowie. Architekt, który niedługo wcześniej wzniósł Arkę Pana, słynny kościół w Bieńczycach zapisał się w przestrzeni Krakowa niewielką liczbą realizacji. Willa przy Leśnej należy do najciekawszych.

W ostatnich latach dom przeszedł szereg zmian. Elewacje ocieplono, a stolarkę okienną wymieniono na nową. Zachowano jednak pierwotny kształt bryły oraz podziały elewacji. Niekorzystnym pomysłem było wprowadzenie deskowania, które wypełniło niektóre płaszczyzny elewacji.