Korzystając z tej witryny, zgadzasz się na korzystanie z plików cookie. Możesz zmienić ustawienia dotyczące plików cookie w dowolnym momencie, a także dowiedzieć się więcej na ich temat
Akceptuj Czytaj więcej

Osiedle niemieckie przy ul. Królewskiej

Legenda
Krowodrza
Architekt:

Zbigniew Kupiec

Lata budowy:

1941–1943

Adres:

ul. Królewska

Informacje o obiekcie

Kraków jako stolica Generalnego Gubernatorstwa odegrał ważną dla nazistów rolę nie tylko w administracji, ale także na polu propagandy. GG, choć nigdy nie wcielone do Rzeszy, traktowane było przez hitlerowców jak terytorium niemieckie, a Kraków – wystarczająco duży by pełnić funkcję stołeczną i jednocześnie dostatecznie mały, by łatwo przejąć nad nim kontrolę – postanowiono wykreować na wzorcowe, prastare miasto niemieckie. Plany te traktowane były z dużą powagą, w  związku z czym szybko rozpoczęto intensywną germanizację i depolonizację miasta. Jednym z elementów programu mającego na celu przekształcenie Krakowa w Krakau był masowy napływ ludności niemieckiej, głównie urzędniczej. Z myślą o nowych mieszkańcach stworzono dzielnicę „nur für Deutsche” – „tylko dla Niemców”. Usytuowano ją w zachodniej części miasta, za drugą obwodnicą i nigdy precyzyjnie nie wytyczono jej granic. Część mieszkań pozyskano wskutek wysiedlenia ludności polskiej (międzywojenne kamienice o wysokim standardzie cieszyły się dużą popularnością wśród Niemców), a część zdecydowano się wybudować. W efekcie w latach 1941-43 powstał w Krakowie duży zespół domów niemieckich wybudowany z Funduszu Budowy Mieszkań GG, ulokowany w okolicy ul. Królewskiej (niem. Reichstrasse), mającej być jedną z najważniejszych arterii miasta (już w 1940 roku Niemcy położyli tam linię tramwajową).

Na osiedle niemieckie składa się kilkadziesiąt budynków, zarówno wolnostojących, jak i powstałych w zabudowie zwartej. Wybudowane zostały według centralnie opracowywanych projektów i zaadaptowane do krakowskich warunków przez zespół kilkunastu lokalnych architektów, kierowany przez Zbigniewa Kupca. Program funkcjonalny domów niemieckich wpisuje się w propagowaną w III Rzeszy doktrynę architektoniczną Licht und Luft (światło i powietrze). Te starannie zaprojektowane i solidnie wybudowane domy o dość skromnych lecz funkcjonalnie rozplanowanych, jasnych mieszkaniach, w warstwie stylistycznej wpisują się w koncepcję Heimatstilu – konserwatywnego stylu „ojczyźnianego”, czerpiącego z tradycyjnego budownictwa niemieckiego. Wernakularny charakter domów, mający podkreślać „praniemieckosć” Krakowa, widoczny jest przede wszystkim w zastosowaniu na szeroką skalę wapienia pińczowskiego (zwłaszcza w partiach cokołu, portali i obramień okiennych) – kamienia charakterystycznego dla Krakowa, odwołującego się do gotyckiej tradycji niemieckiego przecież miasta oraz we wprowadzaniu wykuszy, przypór i podcieni. Te ostatnie stanowią wyjątkowo ważną sygnaturę nazistowskiej architektury (zostały wybudowane przez Niemców w kilku miejscach Starego Miasta, np. przy ul. Grodzkiej i ul. Krakowskiej).

Najciekawsze spośród domów osiedla znalazły się na początku ul. Królewskiej, co zapewne ma związek z faktem, że były budowane jako pierwsze i przeznaczono na nie najwyższe fundusze. Pod adresem ul. Królewska 17-39 wybudowano zespół kilkunastu dwupiętrowych domów o stromych dachach. Zakomponowane w układzie tworzącym wewnętrzne dziedzińce i otoczone dużą ilością zieleni stanowią przykład trwania tradycji Howardowskich miast-ogrodów. Na uwagę zasługują także kamienice znajdujące się po drugiej stronie ulicy. Te przy ul. Królewskiej 14-18 uzyskały okna klatki schodowej nawiązujące do modernistycznych okien w typie termometru, jednakże zamknięte łukiem i obramione kamienną listwą, które to rozwiązanie ujmuje im nieco nowoczesnego charakteru. Kamienne podcienie z szerokimi szkarpami znalazło się w części narożnej kamienicy przy ul. Królewskiej 20. Przy ul. S. Konarskiego 43 wybudowano wyjątkowo malowniczy dom, o szerokich bramach przejazdowych zamkniętych łukami, małych oknach i ciekawym wykuszu. Dla zwiększenia wytrzymałości domów i bezpieczeństwa mieszkańców wszystkie stropy domów osiedla wykonane zostały z żelbetu, a piwnice mogły być użytkowane jako schrony.

Opracowanie:

Kamila Twardowska

Szlak modernizmu

Zobacz inne obiekty na trasie

Wybrane trasy

Trasa

Wesoła i Grzegórzki

Informacje:
Czytaj

Spacer prowadzi przez dawne przemysłowe obszary miasta, które w okresie międzywojennym zaczęto przekształcać w największą dzielnicę willową Krakowa, a po II wojnie światowej w nowe centrum administracyjne i biurowe. Znajdziemy tam budynki emblematyczna niemal dla wszystkich etapów dwudziestowiecznego rozwoju Krakowa.

Trasa

Godła Kamienic

Informacje:
Czytaj

W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.

Trasa

Krowodrza

Informacje:
Czytaj

W okresie międzywojennym dawną podkrakowską wieś Krowodrza wypełniły luksusowe kamienice i wille. Osią nowego założenia była Aleja Juliusza Słowackiego, a sercem ozdobiony monumentalnymi nowoczesnymi budynkami Plac Inwalidów. Spacer pokazuje najciekawsze przykłady budownictwa mieszkaniowego tego okresu.

Organizator
Inicjatorzy
Wsparcie
Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa
Partnerzy